Noveller

Kjersti Bergersen:

Palliasjon

Aschehoug

Før eller sidan hamnar mange av oss hos psykologen. Hos debutanten Kjersti Bergersen startar vi der. I den første av åtte noveller i samlinga Palliasjon er vi på innsida av hovudet til ei kvinne som ligg eit hestehovud føre psykologen i sjølvransaking, og i ransaking av psykologen sjølv. Sidan skal vi titte inn novellevindauget til ei dødssjuk kvinne, til par i ulik grad av samhald og lausriving, til rolla barn kan spele i t, anten ein har dei eller ikkje, og til små og store kriser og livsval.

Eg må med ein gong seie at eg ikkje blei heilt overtydd i møte med opningsnovella. Det er noko oppbrukt over dette med utstrekt sjølvmedvit hos psykologen. Eg synest heller ikkje denne teksten fortel meg mykje, anna enn å by på ein ganske pressa orkidémetafor. Så kjem det seg utover i samlinga, og i den siste novella, «Ariel», som eg ikkje kan seie noko om av fare for å røpe sentrale vendingar, har Bergersen mi fulle merksemd.

Utsnitt frå røyndomen

Forfattaren skriv knapt og nøkternt, nokre av tekstane er små kammerspel: utsnitt frå røyndomen. Det er fint skildra når kvinna på palliativ avdeling ser ut av vindauget på ei dramatisk hending med ei mor og ein son. I «Trappevask» dirrar det i ein spent streng mellom ein mann og ei kvinne. Det er elegant når det i Den usynlige mannen sakte, men sikkert demrar for oss kva som bur i hovudpersonen Thomas, som er blitt forlaten av kona.

Men sjølv om eg kjem om bord etter kvart, er det ting som skurrar undervegs, beklagar at eg hoppar tilbake til nedovertommelen akkurat når de trudde eg var ferdig med det. Det eine er at eg av og til saknar ei meir litterær løysing på situasjonar. På ein stad i opningsnovella, hos psykologen, ønsker eg meg for eksempel meir show, don’t tell: «Han tillater seg å smile, kjenner meg godt nok nå til å vite at jeg har selvironi. Det vil si, jeg er i stand til å pakke selvforakten min inn i humor, sånn at den blir sosialt akseptabel.» Dette er jo svært pratete, og overforklarande, til novelle å vere. Då er det meir spennande når det i same teksten finst ein observasjon frå kvinna over psykologen: «Han lener seg fremover, det er avslørende, han tror vi nærmer oss et avgjørende øyeblikk.» Om eg aldri så mykje er lei av kløktige psykolog-avsløringar frå pasientar.

Det andre er at ein kunne gått ein runde til med språket. Det verkar unødvendig å ty til klisjear som: «Grønne trær virker som noe helt uoppnåelig, som å vinne i lotto.» Av og til kjennest også bildebruken tafatt utført: «Utenfor vinduet har himmelen samme farge som lettmelk.» Andre gongar er ordstablinga klønete: «Så spennende det fikk meg til å føle meg.»

Naserynking tipp topp

Sjølv om eg meiner dette er gyldige innvendingar, er det påpeikingar i ein elles lovande debut. Etter kvart som eg les, blir eg meir opptatt av det tilsynelatande trivielle, men mangfaldige, menneskelege universet Bergersen teiknar opp. I novella «Ung» rynkar eg på nasen over kvinna som mister interessa for mannen fordi han begynner å sjå gammal ut, eg tenker: Det er jo uhøyrt! Ja, det er det, og derfor forsvarer det sin plass i litteraturen. Vi er ikkje betre, alltid, kanskje, det er berre å skamme seg.

Eg trur Bergersen vil ha mykje å fare med i framtida, særleg om ho «tar i» litt meir, som ho gjer i den siste novella. Når eg uunngåeleg visualiserer mi eiga lesaroppleving, ser eg den første novella som litt flat, og den siste som spent opp over ein brei horisont. Vertikal er ho òg.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.