Roman

Nicolas Mathieu:

Og slik er det også med deres barn

Omsett av Henninge M. Solberg
Gyldendal

Fleire har brukt vendinga «Frå industrikultur til kulturindustri», for eksempel om Odda, då byen gjekk frå å vere ein industristad til å huse eit årleg litteratursymposium. Strukturen i vendinga blir i retorikken kalla ein kiasme: Ein spegelvender setningsledd og legg gjennom det ei ekstra tyngd, eller eleganse, i utsegna. Det er jo så flott med alt som går opp.

Men i Nicolas Mathieus roman Og slik er det også med deres barn går det ikkje opp. Etter at fabrikken er lagd ned i den vesle byen i Aust-Frankrike, kjem det ikkje aktivitetar eller satsingar i staden, og ungdommane som veks opp i 1980- og 90-åra, subbar, kvervlar og skjenar rundt i eit slags søvnig-aggressivt ingenting. Det er som å seie: «Frå industrikultur til – ?» Lufta går ut av retoriske eller matematiske konstruksjonar som misser eit ledd, som misser balansen sin. Desse ungdommane lever nettopp i ein slik ubalanse, økonomisk, sosialt og identitetsmessig.

Baywatch og Converse

Mathieu er ikkje nokon undertekstens forfattar, her kjem det meste i klårtekst: «Etter at jernindustrien hadde takket for seg, var ikke arbeiderne stort mer verdt enn konfetti. Massene og fellesskapet kunne seile sin egen sjø. Dette var individets, de midlertidige ansettelsenes, isolasjonens tidsalder.» Ein viss optimisme er å spore når dei prøver å setje i gang med minigolf og sykkelstiar for turistar, men det blir komisk når ein tenker på kor lite akkurat det har å seie for ungdommane.

Anthony er ein slags hovudperson, men vi følgjer også andre frå krinsen hans frå 1992, då Anthony er 14 år, til 1998 – dei formande åra, då ein skal finne ut av seg sjølv og andre, av verda, av framtida. Somme skal ikkje komme ut av småkåra dei sjølve kjem frå, andre får ei openberring og slår overraskande inn på den akademiske vegen. Enno lever dei i ein stillstand der dei må skape rørsle sjølv. Av og til finn dei på konstruktive aktivitetar, andre gonger endar det opp med steling eller kvesting. Dei ressurssvake foreldra masar og kjeftar og er dårlege førebilde, og det er både «storskaller» og «araberjævler» å sjå opp for.

På mange vis kan ein kalle oppvekstromanen ein Beatles på fransk, men med djupare politisk alvor og betydeleg større innslag av vald. Her er òg tidsmarkørar, som dei tekniske innrettingane Walkman og VHS, TV-serien Baywatch, bandet Depeche Mode, Converse-sko og den obligatoriske yuccapalmen. Markørane kan somme tider verke påklistra, men glid som regel naturleg inn i handlinga.

Kvalitet

Om Mathieu talar i klårtekst, hindrar det han ikkje i å vere litterær: «I denne halvdøde byen, som pa° et merkelig vis la° og vaklet i en a°sside og under en bro, suste Anthony av ga°rde, sitrende, sa° ung at det ikke var til a° holde ut.» Eller oppfinnsam: «Og hun var egentlig nødt til a° se bra ut na° som den grusomt nye belgieren satt der med den helt usaklig tynne kroppen sin.» Så fekk også Mathieu den prestisjetunge Goncourt-prisen for Og slik er det også med deres barn i 2018.

Henninge M. Solberg har omsett romanen til eit passe slangprega norsk. Det bikkar ikkje over og blir parodisk, og vi lever kanskje betre med former som «brøyt», «kløyp» og «strøyk» enn den meir klisjéfylte «Hallå på’ræ»-slangen.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.