Roman

Jenny Hval:

Å hate Gud

Oktober

Tilfella ville at eg skulle lese den siste boka til Jenny Hval på Sørlandet, og etter kvart begynte eg å skule på skjergardsidyllen med dei kvite trehusa, dei tøffande snekkene og milde konsonantane. For Sørlandet får gjennomgå av Hval, slik òg Gud og ein viss type kristendomsutøving får det, i romanen med tittelen Å hate Gud. Dei hatar for eksempel ikkje på Sørlandet, dei hadår. Og det er noko heilt anna, ifølgje Hval.

Ho tar lesaren gjennom ein sørlandsk oppvekst som ikkje er enkel om ein ikkje er like lysande kvit og from som klassekameratane og lærarane. Den kritkvite innstillinga til livet kan òg vere intolerant og fordømmande, viser Hval, og hovudpersonen kler seg i svart og lyttar til svartmetall som ein protest mot dette, noko som òg plasserer henne på utsida av fellesskapen.

Ny nærleik

Men det finst andre fellesskapar, og grunntonen i romanen talar nettopp om fellesskapar mellom menneske og korleis ein kan finne fram til dei. «Det er så mange prikker i verden, og så få av dem som får streker mellom seg, så få tegninger som får en form.» Ho vender seg med jamne mellomrom til eit du, ein lesar, noko som skapar nærleik.

Romanen har inga utprega realistisk form, snarare kan ein betrakte boka som eit musikkstykke, ein fuge, der fleire historier og tema flettar seg i kvarandre. Av og til ligg dei i lag på lag, andre gongar kjem eit tema tilbake og skapar gjenkjenning og dynamikk. Vi ser på internettbruk, undergrunnskultur, naturvitskap, bandfellesskap, på dei framandgjerande skuledagane, på fagtilbod som er like snevre og dogmatiske som sørlandskristendommen. Heile vegen blir handlingar og draumehandlingar skildra som i eit filmmanus. Somme stader kan dette «sjå for deg at»-språket bli monotont, men snart skiftar teksten tone, som om Hval har eit øyre for når det greier seg.

Bøllete forsking

Denne liksom anarkistiske, hemningslause formidlingsforma, der fleire kunstspråk og motiv blir blanda i ei salig røre, er frigjerande og språksterk. For det er ikkje slik at Hval sjølv berre har rota saman noko. Det finst for eksempel ikkje éin skrivefeil i denne såkalla røra. Teksten verkar svært gjennomtenkt, og klokkeklar i meininga, trass i meir surrealistiske parti, som eg gjettar på at Hval sjølv ikkje ser på som surrealisme. Det er berre ein annan måte å seie noko om røyndommen på. Det er søstera til realismen, som toler å stå side om side med slektningen sin. «Fakta og fiksjon tungekysser», heiter det ein stad, noko som understrekar dette fruktbare forholdet.

Ho hevdar òg at det ligg mykje håp i hatet, ikkje minst som grobotn for kunst. Dermed høyrer opposisjon ikkje berre til Gud og kristendommen, men òg til sjølve romanforma, inn under denne argumentasjonen. Og det er stort håp i språket til Hval.

Det opposisjonelle ligg ikkje alltid i det openberre. Ei setning som dette viser det: «Menn i korstog har vi allerede plantet overalt i det vi kaller historien.» Heller ikkje historia som omgrep skal vi utan vidare godta, altså. Romanen til Hval er ei bøllete, tankevekkande, inkluderande og intelligent forskingsferd i tema vi alle har godt av å tenke meir på.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.