Erfaringar av tap og nytt liv
Debutdikta til Anngjerd Rustand eig omhug for omverda og er skrivne med klårleik og vent, sanseleg nærvær.
Foto: Gyldendal
Dikt
Anngjerd Rustand:
Umiskjennelig hennes
Gyldendal
Anngjerd Rustands diktdebut, Umiskjennelig hennes, held saman tapet av ei mor med det å få eigne barn: «Få et barn og miste en mor/ det ligner nesten et rimelig bytte», heiter det, bortimot overraskande sorglaust, i opningsdiktet «Prolog».
Det lyriske eget representerer både eit barn – som dotter av ei døyande mor – og ein vaksen. Og dikta formidlar og forvaltar eigne og mora sine erfaringar og kunnskapar, sorg og tap. Overgangar og overlappingar mellom rollene er glidande: «Her sitter hun som ikke kan forskjellen/ på å bli voksen, løsrive seg og miste moren».
Paradoks
«Barnet er en del av meg/ derfor er jeg alene», skriv Rustand paradoksalt og innlysande, og med ei ufråvikeleg sorg. Dikta undrar seg over spørsmål knytte til død og omsorg – og kor fri er ein i høve til alt ein arvar av innlærte reaksjonar og biologiske eigenskapar? Familielikskap kan til dømes bety noko trygt, det skapar samanheng i livet, men det kan òg medføre at individet kjenner seg bunde og ufritt: «Jeg er i hårstråene du river ut/ Jeg er i jorda som faller mellom fingrene dine/ Jeg er i engkarse, johannesurt og sløke».
Dette doble og tvisynet skjer seg gjennom tekstane. Forteljaren vekslar mellom å vere ufri, ein av «evolusjonens/ mange arbeidere», og ein som lyttar til ein forlokkande «hvisken/ fra tusen slektsledd framover». Ho ønskjer autonomi, men er òg hemma av omsorga for mora og barna.
Når ho i eit dikt oppdagar at handskrifta hennar til forveksling liknar mora si, merkar ein korleis pronomenet jeg nesten blir ein plass som rommar begge. Handskrifta blir ei flate der dei kjem i kontakt: «Med håndskriften hennes skriver jeg:/ Jeg har lett etter deg/ Jeg vil ha deg bort og jeg vil ha deg tilbake».
Perspektiv
Barna er heller ikkje papegøyar eller uskrivne blad. Barna formidlar også noko eige, frå «en verden/ jeg ikke har sett/ og forteller at under vann lyser det/ på en mørkere måte».
Tematikken evnar å binde saman desse varierte diktuttrykka, der ulike røyster vev seg i kvarandre til ein heilskap. Dikta til Rustand syner ein omhug for omverda, dei eig ein klårleik og eit sanseleg nærvær som vert intensivert av formuleringar som skyv litt på perspektivet. Eg får lyst til å nytte eit bilete: Det er som ein i Rustands dikt ser linene heilt tydeleg, men ikkje heile biletet, eller kanskje ser ein biletet, men strekane og linene som skapar biletet, er borte. Kanskje litt som omslaget på boka, som Rustand sjølv har laga. I alle fall er det blitt vent, sterkt og tankevekkande.
Sindre Ekrheim
Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Dikt
Anngjerd Rustand:
Umiskjennelig hennes
Gyldendal
Anngjerd Rustands diktdebut, Umiskjennelig hennes, held saman tapet av ei mor med det å få eigne barn: «Få et barn og miste en mor/ det ligner nesten et rimelig bytte», heiter det, bortimot overraskande sorglaust, i opningsdiktet «Prolog».
Det lyriske eget representerer både eit barn – som dotter av ei døyande mor – og ein vaksen. Og dikta formidlar og forvaltar eigne og mora sine erfaringar og kunnskapar, sorg og tap. Overgangar og overlappingar mellom rollene er glidande: «Her sitter hun som ikke kan forskjellen/ på å bli voksen, løsrive seg og miste moren».
Paradoks
«Barnet er en del av meg/ derfor er jeg alene», skriv Rustand paradoksalt og innlysande, og med ei ufråvikeleg sorg. Dikta undrar seg over spørsmål knytte til død og omsorg – og kor fri er ein i høve til alt ein arvar av innlærte reaksjonar og biologiske eigenskapar? Familielikskap kan til dømes bety noko trygt, det skapar samanheng i livet, men det kan òg medføre at individet kjenner seg bunde og ufritt: «Jeg er i hårstråene du river ut/ Jeg er i jorda som faller mellom fingrene dine/ Jeg er i engkarse, johannesurt og sløke».
Dette doble og tvisynet skjer seg gjennom tekstane. Forteljaren vekslar mellom å vere ufri, ein av «evolusjonens/ mange arbeidere», og ein som lyttar til ein forlokkande «hvisken/ fra tusen slektsledd framover». Ho ønskjer autonomi, men er òg hemma av omsorga for mora og barna.
Når ho i eit dikt oppdagar at handskrifta hennar til forveksling liknar mora si, merkar ein korleis pronomenet jeg nesten blir ein plass som rommar begge. Handskrifta blir ei flate der dei kjem i kontakt: «Med håndskriften hennes skriver jeg:/ Jeg har lett etter deg/ Jeg vil ha deg bort og jeg vil ha deg tilbake».
Perspektiv
Barna er heller ikkje papegøyar eller uskrivne blad. Barna formidlar også noko eige, frå «en verden/ jeg ikke har sett/ og forteller at under vann lyser det/ på en mørkere måte».
Tematikken evnar å binde saman desse varierte diktuttrykka, der ulike røyster vev seg i kvarandre til ein heilskap. Dikta til Rustand syner ein omhug for omverda, dei eig ein klårleik og eit sanseleg nærvær som vert intensivert av formuleringar som skyv litt på perspektivet. Eg får lyst til å nytte eit bilete: Det er som ein i Rustands dikt ser linene heilt tydeleg, men ikkje heile biletet, eller kanskje ser ein biletet, men strekane og linene som skapar biletet, er borte. Kanskje litt som omslaget på boka, som Rustand sjølv har laga. I alle fall er det blitt vent, sterkt og tankevekkande.
Sindre Ekrheim
Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB
Eit spørsmål om kontroll
I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?
Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.
Foto: Samlaget
Ein av oss
Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.
President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.
Foto: Evan Vucci / AP / NTB
Harris blir heimsøkt av inflasjonen
Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.
Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.
Foto: Beate Oma Dahle / NTB
– Meiningslaust å straffe sjuke
Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.