Roman

Martin Tesli:

Det merkelige tilfellet Leira og doktor Didriksen

Vigmostad & Bjørke

Svograne Leira og doktor Didriksen vaknar etter ein fuktig og oppheta kveld opp til ein ny dag. Dei er framleis ein plass i Oslofjorden, men sivilisasjonen slik dei kjenner han, er borte. Snart kjem nokre munkar og ror dei over til Hovedøya, der det ligg eit kloster. Dei blir etter avhøyr tiltalt for vranglære. Kva har skjedd – er dei i ein psykose? Overmanna av delirium? Er dei utsette for ein spøk, eller med i eit realityprogram?

Kva skjer?

Ideen er god og lokkande for ein lesar. Problemet er at ideen blir svakt forløyst, for det første gjennom svært mange gjentakingar i den første delen, der Leira og Didriksen forvirra prøver å skape meining i tilværet. Kvar gong Leira lurer på kva tid programleiaren i realityshowet skal dukke opp, er det som om vi får presentert denne teorien for første gong, men så kan det vere for tjuande. For det andre er teksten i lange strekk nesten berre meisla ut som spørsmål om korleis dei har hamna i denne situasjonen: «Hvor er det egentlig vi befinner oss?» «Men hvis en tidsreise på denne måten var umulig, hva var det da snakk om»? «Og hvem i all verden var egentlig de?» Ein er utmatta etter éi side med dette, men her er det snakk om ein stadig tilbakevendande metode over 450 sider. I desse partia kjem ein ikkje av flekken som lesar, for det einaste som skjer, er at personane lurer på kva som skjer.

Interessant tese

Så, innimellom, skjer det noko i verda utanfor hovuda deira, som at den slemme abbeden får skuldra ut av ledd, og doktor Didriksen får eit høve til å vise kva han kan. Det er også eit par andre dramatiske hendingar som kallar på merksemd, ikkje minst under Leiras flukt frå øya heilt mot slutten. Det er riktig spennande å følgje han heile vegen fram til siste side.

Men fram til det er det meste av handlinga òg spørsmålsbasert. Dei som lever i gamle dagar, spør dei som kjem utanfrå om korleis dei tenkjer om religion, medisin og samfunn. Det verkar oppstylta – var det slik eit møte mellom ulike tider ville føregått? Ei pågåande utspørjing?

Forteljinga er omtalt som ein «idéhistorisk satire», og det er då også artig når abbeden slår fast at Didriksen har «bekjent seg til en engelsk teolog, Darwin». Avstanden mellom verdssyna i mellomalderen og i dag er eigna til å skape ein fruktbar litterær leik, men når munkane stiller spørsmål, er det mest som ein konfirmanttime, der dei ventar på fasitsvara. Nivået kjennest ikkje høgt, og det er synd, for satire er ikkje berre klang, men botn. Eg finn likevel ein interessant tese som boka krinsar rundt: Vi har ikkje alle svara i dag, eller ikkje nødvendigvis betre svar i dag, på dei store spørsmåla.

Problemet er uansett at boka, trass i ein morosam og lovande idé, har forteljetekniske manglar. Med sterkare redigering og innstramming ville elementa som fungerer, komme meir til sin rett, i staden for å bli overdøyvde av skurr i språk og oppbygging. Kanskje det vil flyte betre i den varsla bok nummer to?

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.