Sakprosa

Henrik Dahl, Jakob Ellemann-Jensen, Nick Hækkerup:

Sandheden kort – Christiansborg frå
A til Å

People’s Press, København, 2018

Når ein byrjar å draga på åra som journalist og kanskje til og med har byrja å få litt røynsle og kunnskap, finst det ikkje noko meir irriterande enn andre og yngre journalistar. Ja, dette er gamal manns klage: Men dei kan ikkje den minste ting! Tak til dømes Nasjonal transportplan (NTP). Den kjem kvart fjerde år nett føre Stortinget stenger for valet, og er full av lovnader og grandiose planar. Planen vert laga for at regjeringspartia og representantane deira skal kunne driva valkamp basert på luft og ingenting. For som alle journalistar burde vita: Det er berre gjennom statsbudsjettet Stortinget kan vedtaka løyvingar.

Men kva gjer journalistar flest og særleg lokal- og regionaviser? Dei læst som om NTP er det same som statsbudsjettet. Side opp og side ned vert det skive om alle tunnelane og flyplassane og bruene som skal koma. Men det er framleis ikkje nokon ny jarnbane til Hønefoss. Norske journalistar burde ha ei oppslagsbok, og under NTP burde det stå: «Tomme valkamplovnader, pengar kan berre løyvast i samband med statsbudsjettet.» Under Forsvarets langtidsprogram burde det stå: «Lit ikkje på eitt einaste tal, rekn sjølv eller skriv om noko anna.»

Diverre ikkje her

Ei slik bok eller oppslagsverk finst diverre ikkje i Noreg. Men boka finst i Danmark. På grunn av Sandheden kort har ikkje danske journalistar no lenger ei orsaking for å vanta elementærkunnskap om den politiske prosessen i Folketinget. Dei tre forfattarane har, som så mange andre, sett seg lei på kunnskapslause journalistar. Dette snakka dei om under ei opning av FN. Dei tre sat og drakk øl og fann brått ut at no heldt det ikkje lenger å klaga, no måtte noko gjerast. Dei avtalte å skriva denne boka, som langt på veg er tverrpolitisk, sidan dei tre representerer Liberal Alliance, Venstre og Socialdemokratiet. Boka er det dei kunne verta samde om at var felles i den politiske prosessen.

Sjølvsagt burde noko liknande koma i Noreg. Tre røynde representantar for tre ulike parti, til dømes Frp, Høgre og Ap burde setta seg ned og skriva ei stikkordbok, som Sandheden kort er. Korleis bør til dømes ein grunnlov vera? Dahl, Ellemann-Jensen og Hækkerup skriv at den danske grunnloven samsvarar perfekt med Napoleons krav: «En forfatning skal være kort og uklar.» At den danske er slik, har «gjort det utrolig populært at henvise til den, selv om man ikke forstår den». Så går dei kort vidare og forklarer kva grunnloven ikkje er, og kva han er.

Kjem ikkje i Noreg

Men ei slik bok kjem neppe i Noreg, vi vantar truleg gode nok hovud til eit slikt verk. Henrik Dahl er ein av Danmarks mest kjende sosiologar og har ein ph.d.-grad. Nick Hækkerup har ein ph.d. i juss og er folketingsrepresentant i tredje generasjon: Han er barnebarnet til Per Hækkerup, den svært konservative sosialdemokraten som vart skulda for å ha tinga vekk Ekofisk til Noreg i fylla, noko han elles ikkje gjorde. (Her er ei fin soge om korleis ein «anonymisert» bestefar ramla ut av folketingsheisen i fylla og skadde seg.) Jakob Ellemann-Jensen har ikkje doktorgrad, men er berre jurist og siviløkonom. Det vert kompensert av at han er son til tidlegare utanriksminister Uffe Ellemann-Jensen og sjølv for tida minister. Ein slik trio vert det vanskeleg å finna i norsk politikk.

Det som gjer boka ekstra artig å lesa, er at ho ikkje berre er rein prosess og formalia, ho er òg full av det vi lyt seia er dansk humor og vidd. Dei har til dømes samanfatta kleskodane i Folketinget: Dansk Folkeparti: business casual; Det Konservative Folkeparti (minus Naser Khader): business casual; Liberal Alliance: business casual; Venstre: business casual; Radikale Venstre: business casual; Socialdemokratiet: business casual eller business; Socialistisk Folkeparti: business casual eller hagearbeid; Enhedslisten: hagearbeid; Alternativet: fest på lærarrommet.

«Å, du syn-løysing»

Elles forklarer dei eit omgrep som bør inn i det norske språket òg, nemleg «hovsaløsning», som vi kanskje kan omsetja med «å, du syn-løysing» på norsk. Det er vedtak som ikkje er ideologiske, ikkje byggjer på noko systematisk kunnskap og ikkje har vore utgreidd på noko som helst vis. Dei nemner tre døme: nedlegginga av atomkraft i Tyskland, Angels Merkels «wir schaffen das» og avsetjinga av Gaddafi. I Noreg er vel ei typisk «å, du syn-løysing» kvar einaste NTP, sjølv om dei visstnok skal vera utgreidde.

Underskrivne laga i si tid ein reportasje om valkampen til Henrik Dahl. Eg kjenner han altså. Dei to andre forfattarane har eg aldri møtt. Eg veit ikkje kva del Dahl har skrive.

Jon Hustad

Jon Hustad er journalist i Dag og Tid.