Roman

Einar Stenseng:

Ute

Kolon

Eg har aldri forstått korleis lesarar orkar å tråkle seg gjennom draumar i bøker. Dei blir gjerne skildra over lange strekk og skal ideelt sett representere eit dobbelt lag for hovudpersonen. Dei skal vel «kaste lys» over situasjonen, frå ein ubevisst ståstad. Kvar gong eg finn at eg står med begge beina i ein litterær draum, begynner eg å flakke med blikket og skummar gjennom.

Andre sine draumar kan gjerne more og angå meg, men slett ikkje dei fiktive. Eg går ganske enkelt ikkje med på å konstruere draumar; dei er nøydde til å vere autentiske, skal dei telje. Dermed er det med fryd eg les denne setninga frå Einar Stensengs Ute: «Hun drømmer, men som kjent mister man lesere av å gjenfortelle drømmescenarioer, så jeg lar det ligge.»

Utagerande livsførsel

Som ein ser av skrivestilen, er Stenseng ein forfattar som kommenterer sin eigen skriveprosess. Eg-personen er forfattaren, eller den implisitte forfattaren (forteljaren), som det heiter på fint, mens dei andre personane blir omtalte frå denne ståstaden. På same tid er det som om personane lever livet sitt der ute uavhengig av forfattaren, at han liksom berre har snubla over dei: «Se, der kommer han, det må vel være ham, som går over plassen med skandinavisk ganglag.»

Han som kjem, er Mogens, ein dansk poet som no har fått boka si omsett til tysk og er på lanseringsturné i byen Linz i Austerrike. Med seg på ferda har han forlagsassistenten Ute, desse to innleier òg eit seksuelt forhold desse dagane. Ute sjølv er konstant på byen annakvar veke, når ho ikkje har sonen Hannes. Det går i alkohol, kokain og sex, i generell utagerande livsførsel, til liks med mange andre i romanens kunst- og forlagsbransje.

Kontroll over stoffet

Tittelen Ute kan på norsk peike på både namnet Ute, og på at ho, med fleire, er heilt ute. Romanen kan kallast ei skrøne, eller ein satire, over kunstnarar, kuratorar og tilretteleggjarar. Men først og fremst er dette ein språkleg og forteljemessig original roman som set denne lesaren i ein begeistra tilstand.

Det er herleg frekt å skrive slikt som: «Bevisst eller ubevisst har hun begravet minnet om moren som en nærmest ubetydelig figur, hvilket er praktisk for denne romanen.» Denne prosaiske ansvarsfråskrivinga slår i same augneblink ho er uttalt, over og blir til genuin litteratur. Og når første setninga er: «Ute våkner og føler seg pult», har i alle fall eg tillit til at her skal vi ein stad eg vil vere med. Språkleg, sjølvsagt, for som alle andre i verda, er eg ingen kikkar.

Stenseng utstyrer romanen med fotnotar over historiske personar og stader, skrivne i eit tilsynelatande leksikalsk språk, men med den same originale teinten. Han leikar altså med former og forventningar.

Stenseng oppnår med stilen sin å gi inntrykk av ein forfattar som har fullstendig, men avslappa, kontroll over stoffet sitt, og at han gjer med det kva han vil. Han innrettar seg ikkje etter noko eller nokon. Det inngir respekt og tar form som eit eige litterært «statement».

Når han omtaler elver på personifisert vis og kallar dei skuffa, kan det bli riktig vakkert. Donau renn gjennom heile romanen som ei eiga stemme, eller ein klang, og ein stad heiter det: «Jeg har sett en del skuffede elver, men ingen skjuler det så dårlig som Donau.» Om det skal forståast som ein dobbelbotn for personane, er det langt meir elegant utført enn å pakke det inn i ein draum.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.