JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Ei av våre største

Dette er klassisk novellekunst som bør lesast av stadig nye generasjonar.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Torborg Nedreaas (1906-1987) rekna seg først og fremst som novellist.

Torborg Nedreaas (1906-1987) rekna seg først og fremst som novellist.

Foto: Biletarkivet til Aschehoug

Torborg Nedreaas (1906-1987) rekna seg først og fremst som novellist.

Torborg Nedreaas (1906-1987) rekna seg først og fremst som novellist.

Foto: Biletarkivet til Aschehoug

4116
20240322
4116
20240322

Noveller

Torborg Nedreaas:

Jeg skal ha revansje – og andre noveller

Aschehoug

Kropp og krig

Torborg Nedreaas legg ikkje fingrane imellom når ho skriv fram ukorrekte møte mellom okkupant og okkupert.

Torborg Nedreaas (1906­–1987) er i vinden. Ein teaterversjon av abortromanen Av måneskinn gror det ingenting frå 1947 går på Den Nationale Scene i Bergen, og Aschehoug kjem med ei samling av novellene hennar. Dette er klassisk novellekunst som bør lesast av stadig nye generasjonar. Kanskje særleg i ei tid då tidsånda på ny ser ut til å dreie mot svartkvitt-tenking, minner desse ganske så politisk ukorrekte tekstane oss om kor samansett og uføreseieleg menneskesinnet er.

Årets bok hentar noveller frå tre av samlingane til Nedreaas. Eit fleirtal er frå Bak skapet står øksen frå 1945. Dei tematiserer dei fem åra då fleire hundre tusen soldatar frå ei framand makt heldt til i landet vårt. Framande unge menn! Det er det som oppstår mellom desse og dei norske kvinnene, forfattaren skildrar så uvanleg fritt for skuggeredsle. Kva skjer når drifter og lyster får spele seg ut på tvers av fiendskap og krig?

«Er det kanskje nettopp fordi dei tyske soldatane er forbodne, at dei har ei slik dragande kraft?»

Å vere ukorrekt

Mange har skrive om uretten «tyskarjentene» vart utsette for i tida etter frigjeringa. Nedreaas tar opp dette på klårøygd vis i «Gjengjeldelsens lov». Motstandskvinna som nektar å vere med på skamklippinga, er den klart mest rakrygga karakteren her.

Men meir interesserer det forfattaren kva som i det heile tatt fekk norske kvinner til å gå saman med tyske menn, når dei nok visste at dei kunne sette heile tilværet på spel. Ho vil inn på det som skjer på tvers av det politiske, det som oppstår spontant i kroppen til desse for ein stor del unge menneska. Er det kanskje nettopp fordi dei tyske soldatane er forbodne, at dei har ei slik dragande kraft?

Nokre gonger er det berre i kjenslene det skjer. I novella «Kvinnlinger 1» møter vi ei pur ung jente dagen ho har fått sin første menstruasjon. Kropp og sinn er på brestepunktet i eit mylder av ukjende og motstridande kjensler på trikken gjennom Bergen saman med skulevenninner. Jentene ler og støyar i ung livslyst. Men Margrethe er svimmel og har smerter.

Trikken er full, berre eitt sete er ledig. Men der kan ho ikkje setje seg – for ved sida av sit ein tysk soldat! Det var ein uskriven lov blant «gode nordmenn»: aldri setje seg ved ein tyskar. På venninna si oppfordring gjer Margrethe det heilt uhøyrde. Og kokte ho ikkje over frå før, blir ho nesten slått i bakken av å få den unge mannskroppen så nær sin eigen. Tyskar eller ikkje. Eller altså nettopp difor.

For Margrethe får ikkje hendinga noko vanskeleg etterspel. For dei fleste kvinnene i novellene går det langt verre. Sjølv om dei handlar om lyst, er novellene langt frå lystige.

Småkårsfolk

Det er gjerne småkårsfolk Nedreaas skildrar, ofte i eit tåketungt kystlandskap. I den fortetta novella som har gitt tittel til samlinga, handlar det om sjakk – men sjølvsagt også om eit heilt anna slags spel. Skomakaren er sjakkmeisteren i bygda som held folk i ande inne i verkstaden sin nokre stilleståande vinterdagar over det svarte og kvite brettet.

Skomakaren er suveren – heilt til det kjem ein tysk soldat. Men det er ikkje berre på sjakkbrettet skomakaren taper. Det heile er sett gjennom ein eg-forteljar som mest er som ei fluge på veggen, men som brått høgg til og avslører kva som går føre seg bak ryggen til dei som spelar. Det er duka for ei hemnakt av Shakespeare-aktige dimensjonar.

Hemn er også temaet i «Bak skapet står øksen». Også denne gongen blir vi tekne med inn i nokre av dei mørkaste krokane i eit menneskesinn.

I seinare noveller skriv Nedreaas stadig gjerne om barn og kvinner som hamnar i eller er fødde inn i utanforskap, vi møter barneheimsbarn eller einsame hushjelper.

Takk til Aschehoug for å skape ny blest om Torborg Nedreaas, ei av våre aller største.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Noveller

Torborg Nedreaas:

Jeg skal ha revansje – og andre noveller

Aschehoug

Kropp og krig

Torborg Nedreaas legg ikkje fingrane imellom når ho skriv fram ukorrekte møte mellom okkupant og okkupert.

Torborg Nedreaas (1906­–1987) er i vinden. Ein teaterversjon av abortromanen Av måneskinn gror det ingenting frå 1947 går på Den Nationale Scene i Bergen, og Aschehoug kjem med ei samling av novellene hennar. Dette er klassisk novellekunst som bør lesast av stadig nye generasjonar. Kanskje særleg i ei tid då tidsånda på ny ser ut til å dreie mot svartkvitt-tenking, minner desse ganske så politisk ukorrekte tekstane oss om kor samansett og uføreseieleg menneskesinnet er.

Årets bok hentar noveller frå tre av samlingane til Nedreaas. Eit fleirtal er frå Bak skapet står øksen frå 1945. Dei tematiserer dei fem åra då fleire hundre tusen soldatar frå ei framand makt heldt til i landet vårt. Framande unge menn! Det er det som oppstår mellom desse og dei norske kvinnene, forfattaren skildrar så uvanleg fritt for skuggeredsle. Kva skjer når drifter og lyster får spele seg ut på tvers av fiendskap og krig?

«Er det kanskje nettopp fordi dei tyske soldatane er forbodne, at dei har ei slik dragande kraft?»

Å vere ukorrekt

Mange har skrive om uretten «tyskarjentene» vart utsette for i tida etter frigjeringa. Nedreaas tar opp dette på klårøygd vis i «Gjengjeldelsens lov». Motstandskvinna som nektar å vere med på skamklippinga, er den klart mest rakrygga karakteren her.

Men meir interesserer det forfattaren kva som i det heile tatt fekk norske kvinner til å gå saman med tyske menn, når dei nok visste at dei kunne sette heile tilværet på spel. Ho vil inn på det som skjer på tvers av det politiske, det som oppstår spontant i kroppen til desse for ein stor del unge menneska. Er det kanskje nettopp fordi dei tyske soldatane er forbodne, at dei har ei slik dragande kraft?

Nokre gonger er det berre i kjenslene det skjer. I novella «Kvinnlinger 1» møter vi ei pur ung jente dagen ho har fått sin første menstruasjon. Kropp og sinn er på brestepunktet i eit mylder av ukjende og motstridande kjensler på trikken gjennom Bergen saman med skulevenninner. Jentene ler og støyar i ung livslyst. Men Margrethe er svimmel og har smerter.

Trikken er full, berre eitt sete er ledig. Men der kan ho ikkje setje seg – for ved sida av sit ein tysk soldat! Det var ein uskriven lov blant «gode nordmenn»: aldri setje seg ved ein tyskar. På venninna si oppfordring gjer Margrethe det heilt uhøyrde. Og kokte ho ikkje over frå før, blir ho nesten slått i bakken av å få den unge mannskroppen så nær sin eigen. Tyskar eller ikkje. Eller altså nettopp difor.

For Margrethe får ikkje hendinga noko vanskeleg etterspel. For dei fleste kvinnene i novellene går det langt verre. Sjølv om dei handlar om lyst, er novellene langt frå lystige.

Småkårsfolk

Det er gjerne småkårsfolk Nedreaas skildrar, ofte i eit tåketungt kystlandskap. I den fortetta novella som har gitt tittel til samlinga, handlar det om sjakk – men sjølvsagt også om eit heilt anna slags spel. Skomakaren er sjakkmeisteren i bygda som held folk i ande inne i verkstaden sin nokre stilleståande vinterdagar over det svarte og kvite brettet.

Skomakaren er suveren – heilt til det kjem ein tysk soldat. Men det er ikkje berre på sjakkbrettet skomakaren taper. Det heile er sett gjennom ein eg-forteljar som mest er som ei fluge på veggen, men som brått høgg til og avslører kva som går føre seg bak ryggen til dei som spelar. Det er duka for ei hemnakt av Shakespeare-aktige dimensjonar.

Hemn er også temaet i «Bak skapet står øksen». Også denne gongen blir vi tekne med inn i nokre av dei mørkaste krokane i eit menneskesinn.

I seinare noveller skriv Nedreaas stadig gjerne om barn og kvinner som hamnar i eller er fødde inn i utanforskap, vi møter barneheimsbarn eller einsame hushjelper.

Takk til Aschehoug for å skape ny blest om Torborg Nedreaas, ei av våre aller største.

Hilde Vesaas

Hilde Vesaas er forfattar, lektor og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Fleire artiklar

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Ordskifte

Skal unge funksjonshemma tilbake til institusjonane?

IdaHauge Dignes
Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Ordskifte

Skal unge funksjonshemma tilbake til institusjonane?

IdaHauge Dignes
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Foto: Sigbjørn Berven

MusikkMeldingar
Lars Mossefinn

Solide røter

Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Foto: Cappelen Damm

BokMeldingar
Gjermund BakkeliHaga

Den tunge kampen mot bileufori

Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle
Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis