Roman

Cesilie Holck:

Til døds

Aschehoug

La meg starte med den einaste innvendinga eg har: papiret. Det er for tjukt, eg kjenner at eg ikkje likar å bla i boka. Papiret er visstnok av typen 100 g Munken Premium Cream 1,3, og det høyrest jo fjongt ut, det er berre tydelegvis ikkje mitt favorittpapir. Før visste eg ikkje at eg hadde ein papirtype som ikkje var min favoritt, så det var jo lærerikt.

Derimot likar eg alt som står på papiret. Cesilie Holcks fjerde utgjeving, Til døds, er ei sterk sjukdomshistorie, og familiehistorie, med eit språk som dirrar, insisterer, skrønar og tek nye vegar. Språket sjølv reflekterer frå første stund både det tragiske og det komiske – for det finst òg komikk i mørke situasjonar, og det finst humor hos sjuke og pårørande.

Kva skal ein for eksempel kalle denne setninga, tragisk eller komisk?: «Tesla-eieren krasjer i fjellveggen og blir til en grøt av sotede vinduer, halvfordøyd hummer, klorhvite tenner og brasilianskvokset anus.»

Dei presise omvegane

Faren til Yvonne har vore fråverande i mange år, før han på ny tar kontakt med dottera. Han har lungekreft og flyttar inn på hybelen hennar for å døy. Yvonne gjer så godt ho kan for å stø han, i sigarettrøykskya som sviv rundt stolen hans, og med eit uavklart forhold til kven dei to no er, saman, etter alle desse åra. Men dei er begge likeframme personar som ikkje er redde for å kalle døden ein spade, og dei er ikkje redde for å omgåast døden med tjøresvart humor. Likevel er den sørgjelege ramma, at faren skal dø og at døden er endeleg, dominerande. Det ligg ein desperasjon under, som viser seg blant anna i den språklege intensiteten, i det at språket stadig prøver å romme situasjonen, men kjem til kort og må ta ein avstikkar. Så er det dei språklege avstikkarane og omvegane som endar opp med å bli presise.

Om døden skriv Holck: «Den tenker ikke konsekvenser, sier aldri unnskyld, er størst og vet best i alt.» Når skamma rundt den sjølvforskylde sjukdommen lungekreft blir lagd vekt på, heiter det: «Til og med hans egen kropp har fordommer mot ham». Og det følgjande er eit fint og talande bilde på tidas rolle i situasjonen, i spennet mellom venting og æve: «(Jeg) Dytter i dagene bakfra for å få dem til å rikke på seg. Vi er et merkverdig tog, evigheten fremst, du hakk i hæl, dagene etter deg, jeg etter dagene, nettene etter meg.»

Overskot

Cesilie Holck er ikkje redd for å gå inn i det tunge. Og i denne romanen er det blytungt å vere, innhaldsmessig. Men då eg legg boka frå meg, kjenner eg først og fremst på eit overskot. Overskotet er skapt av det boblande, spenstige og uoppdragne språket, av dei litterære prestasjonane og innsiktene til forfattaren: «Sorgen er brutal; den bryter en ned til enkeltbestanddeler og bygger en opp igjen til et mer stakkato menneske.» Til døds er endå ei eigenarta, litterær bragd av Cesilie Holck.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.