Dikt

Kjartan Hatløy:

Vere og døy – døy og vere. Dødslære

Oktober

Kjartan Hatløys fjortande utgjeving skil seg nokså sterkt frå dei førre. Men det er samstundes ei utprega hatløysk diktbok: Dei kjende motiva dukkar opp – sola, svalene, fjorden, men også dei veldige kontrastane mellom kosmos og det vesle. Hatløy har ei evne til å skrive frå overraskande vinklar, anten han som i «Kjøkkendikt» gjer dette kvardagsrommet og livet der til diktarisk utgangspunkt, eller han snur seg frå dikta til å skrive prosalyrisk som i «Den kvite vegen».

Årets samling kan ein, også på grunn av undertittelen «Dødslære», sjå på som ein type filosofiske læredikt. Dette er Hatløys måte å nærme seg døden på, det er ein dødsmanual der han gjennom språket avklarar forholdet til døden, for å seie det litt grovt og enkelt. Det mest slåande er kor forsona tonen er, dikta er ikkje opprørte eller harme, dei er fryktlause, aksepterande, takksame. I den åskodinga som festar seg, står tida, eller augeblikket – no – fram som ein uløyseleg vev av fortid og framtid der døden er vesentleg for korleis denne tida skapar seg, ei poetisk tid som er avgjerande for det menneskelege tilværet. Det lyriske eget har gjennom desse innsiktene som faldar seg ut på dei 120 sidene, slått seg til ro med lagnaden: «Snart min tur i slik situasjon.// Nemleg den at eg er død, men reiser/ vidare framleis.// Eg meiner: Min person har drege seg attende/ men langt vekk./ Den er berre blitt ei slags talemelding/ som endeleg skal nå fram/ til dette som har greie på/ kosmos’ plan.»

Den aksepterande haldninga andsynes døden kjem ikkje av seg sjølv, det er noko som må lærast og øvast på. Om det finst noko opprørande hos Hatløy, må det for lesaren vere fråværet av redsle og frykt i møte med dødsfaktumet, og ein kjenner på undring, kanskje, når ein støyter på liner som dette: «Eg har trena denne kroppen opp/ til det å vilja grava./ Eg har vant den til å like smaken/ av mold, lukta av ein neve ivrige regnmakk// Med litt mold i munnen dreg eg ned og/ inn i materien att, etter stutt besøk.» Det kling kanskje litt rart, for det er som det ligg ein tvang her, men dette peikar også på det nære sambandet som finst mellom alt som er i verda, frå det næraste til det fjerne.

Som læredikt handlar dei om kunnskap og innsikt, og frå første dikt av merkar ein den filosofiske innrettinga til dikta: «Det vesle ordet ‘vere’. Nytta nokre tusen år./ Kva det tyder, kva ein meiner med det.// Det vesle ordet ‘er’.» Det er heller ingen løyndom at dikta er i dialog med den tyske filosofen Martin Heideggers tankar, og slik vil ein finne, uvanleg for dikt, kan hende, mange omgrep i sving, men omgrepa er alltid kopla til ein konkret samanheng. Ein kan difor sjå det som ei vidareføring av den veldige svinginga ein kan finne elles hos Hatløy, mellom det nære og det veldig fjerne: dobbel botn og einskap i same snuen.

Hatløy har skrive modige dikt, som trass i at dei er tenkjande, også glimtar til med det vene og vendinga mot noko uventa, men utan store fakter: «all meining til ein gard, dette å slå gras/ og gje kyrne. Meining: å klappa kyr og stryke halsen men likevel sende til slakt.» Hatløys poetiske rørsler og skrivemåte liknar fuglens: Dikta krinsar over og med orda, omgrepa, døden, dei slår seg ned på ei grein, er på bakken, gjer ei flukt, er høgst oppe, svevar, er borte. Så dukkar dei brått opp att, ein annan stad.

Sindre Ekrheim

Sindre Ekrheim er lyrikar og fast bokmeldar i Dag og Tid.