Bok
Det barnlause kontinentet
Demografi er lagnad. Berre spør austeuropearane.
Ivan Krastev er statsvitar og noko så sjeldan som ein bulgarsk intellektuell som har slått seg stort opp på den internasjonale scena. Saman med den amerikanske og ukjende jussprofessoren Stephen Holmes har han skrive ei av dei mest kritikarroste sakprosabøkene som kom ut i 2019.
Av og til er det greitt å venta litt før ein les bøker. The Light that Failed er ei av desse. Ho er glitrande om Sentral-Europa, god om Russland og banal om USA og Kina, som er dei tre områda som vert dekte i boka. At USA på ny må utvikla eit nasjonal prosjekt og innsjå at dei er ein nasjon av immigrantar, som dei to tek til orde for, er så lite originalt, men likevel utenkjeleg, at den bolken med fordel kunne ha vore utelaten, i det minste i etterpåklokskapens klare lys. Nei, det er når dei skriv om taparane i aust, at dei to verkeleg skin.
Den mest sentrale setninga i boka er denne: «Liberalismen vart forelska i seg sjølv og tapte målet av sikte», og målet er å overleva. 1989 er eit år som vert ståande i soga på like line med 1789 og 1917. At muren fall og heile Aust- og Sentral-Europa vart opna mot Vest-Europa, var noko dei færraste av oss som opplevde det året, trudde skulle koma, i det minste ikkje så raskt og på ingen måte så blodlaust. Det var så uventa og fredfullt at Dagbladet dagen etter opninga av muren nytta heile framsida på barnepsykologen Magne Raundalen: «La barna banne», var hans utvitydige bodskap.
Kan henda var framsida eit vitnemål om ein ny normalitet. Faren frå aust var over. Vi skulle inn i ei framtid der vi ikkje lenger måtte leva med ein eksistensiell angst, vi kunne omfamna fridomen. Slik kjendest det for dei unge i Aust-Europa, og særleg for dei intellektuelle og den nye politiske klassa som hadde kjempa mot den sovjetiske undertrykkinga. Det gjekk ikkje slik. Både dei unge og dei intellektuelle fekk nok, dei drog, og særleg mange drog etter at EU i 2004 innlemma Aust- og Sentral-Europa i dei fire fridomane. Dei som vart sitjande att, måtte på si side høyra på det dei oppfatta som stadige moraliseringar frå Brussel om at dei var dårlege menneske og enda dårlegare demokratar i val av leiarar. Slikt fører til reaksjon.
Røm landet
Som dei to skriv: «Etter 1789, og igjen etter 1917, var det taparane av revolusjonen som forlét heimlandet. Etter 1989 var det vinnarane og ikkje taparane av fløyelsrevolusjonen som drog frå leirbålet. Dei som var mest ivrige etter å få endra heimlanda, var også dei som var mest ivrige etter å kasta seg ut i livet som frie borgarar, og vart difor dei fyrste som drog for å studera, arbeida og leva i Vesten.» Dei kom ikkje attende.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
