Politikk

John Heilemann og Mark Halperin:

Game Change: Obama and the Clintons, McCain and Palin, and the Race of a Lifetime

Harper Collins, New York, 2010

Det er atter primærval i USA. Det er vel ikkje så mange att i Vesten, særleg ikkje i USA, som trur at det er dei flinkaste, klokaste og mest heilstøypte menneska som stiller til val og får posisjonar. Men vi kan i det minste vona at det av og til er ein flink person som til slutt står att med det øvste embetet.

Delar av manuset til Game Change har det vorte laga film av, den delen som handlar om Sarah Palin og John McCain, men boka er delt inn i tre valkampbolkar: den demokratiske nominasjonen, den republikanske og til slutt sjølve presidentvalet. Game Change er ein såkalla moderne klassikar innanfor amerikansk politikk. John Heilemann og Mark Halperin er to dugande journalistar, måten dei fortel om galskapen på, kan vanskeleg gjerast betre. Hillary Clinton las boka i si tid. At ho trudde ho kunne vinna det neste valet etter å ha lese dette, er meg ei gåte. Endå verre er det at leiarskapen i Det demokratiske partiet i 2016 ikkje tok konsekvensen av det som skjedde i 2007–2008.

Boka har ein rettferdig vinnar: Barack Obama var betre enn dei hine. Men det gjer han ikkje meir sympatisk at han visste det frå dag éin. Folk er ei plage, valkampen er ei plage, alle andre er idiotar, var Obamas haldning, og det hadde han sjølvsagt rett i. Forfattarane framstiller Obama slik han sjølv meir eller mindre friviljug framstiller seg i sine eigne bøker: Som altfor medviten om kor flink og dugande han er. Det einaste verkeleg sympatiske trekket ved Obama var angsten han hadde for at kona skulle finna ut at han røykte, det og at han likevel alltid ville heim att til den same kona og ungane.

Men resten av feltet… Du slette tid. Amerikansk politikk handlar sjølvsagt om pengar, store pengar. Og stort sett alle som stiller til primærval, har samla inn mykje pengar. Desse pengane gjer så kandidatane i stand til å leiga inn dei beste analytikarane, dei beste meiningsmålarane og dei beste valkampleiarane. Men det denne boka syner til overmål, er at det ikkje er nok om kandidaten sjølv ikkje er flink nok.

McCain var ikkje flink

Tak McCain til dømes: Ja, han kunne litt om tryggingspolitikk, og ja, han var uavhengig og sjølvstendig i Senatet. Men han kunne lite om økonomi, lite om helse, lite om noko som helst som ikkje interessert han. Dessutan var han snarsint og lat og tok altfor store sjansar. Hjelparane hans var dyktige nok, dei, men han enda altså med å velja Sarah Palin. Om du trudde du visste at ho var kunnskapslaus, kan du berre tru om att: Du veit ikkje kor gale det stod til.

Men samstundes synte ho for heile verda at om lag ein tredjedel av amerikanske veljarar hatar Washington så intenst at dei er viljuge til å velja nær sagt kva som helst berre vedkomande gjev inntrykk av å hata like mykje som dei sjølve hatar. Skilnaden på Trump og Palin handlar kanskje om at Palin trudde på det ho sa. Trump trur derimot på det han til kvar tid meiner gagnar han sjølv. McCain opna for galskapen. Det er hans arv.

Flinke Hillary

Hillary Clinton er den neste mest intelligente i denne boka. Ho er kompetent, ho har synt seg som ein dugande senator for New York, og ho har ikkje irritert medsenatorar ved å stela rampelyset før ho kunngjer at ho stiller som presidentkandidat. Men Hillary Clinton har tre problem: Ho meiner ho har rett til å verta president (kvifor kunne ikkje Obama venta på tur?), ho kan ikkje snakka med vanlege folk, og ho har ein mann som ligg med så mange kvinner som råd er. Etter å ha lese denne boka er eg ikkje forundra over at ho tapte mot Trump, men at ho var så nær ved å slå han.

Den mest underhaldande bolken i boka er den om John Edwards. Den soga er så hemningslaus at det ikkje er vits å omtala henne her. Ja, Kennedy hadde sine sider, Lyndon B. Johnson òg, Nixon var paranoid, Carter ein naiv idealist, og Reagan var kanskje ikkje så smart, men det amerikanarane har fått å velja mellom dei siste 10–15 åra, er stort sett for gale.

Uetisk

Éin ting irriterer meg ved boka: Dei to forfattarane seier dei har intervjua 300 kjelder, men dei gjev att samtalar som skal ha føregått på tomannshand eller over telefon, som om dei har høyrt desse samtalane. Det har dei sjølvsagt ikkje. Dei framstiller det òg som dei veit kva Hillary og Bill har sagt til kvarandre når dei er åleine. Det gjer dei ikkje, dei veit i høgda kva Hillary og Bill har fortalt tredjepartar om samtalane. Denne amerikanske stilen med å dramatisera på tynt grunnlag er uetisk og dårleg journalistikk.

Men som førebuing til denne valkampen kan du ikkje lesa noko betre enn Game Change.

Jon Hustad

Jon Hustad er journalist i
Dag og Tid.