Bok
Då dei kristne byrja å drepa kvarandre
Rubenstein fortel historia om ein avgjerande teologisk strid på 300-talet: arianismens nederlag.
Som fanatikar finn ikkje Athanasius sin likemann før Calvin, Luther og Lenin.
Sørpå er det for tida varm sommar og ferie, og mange, også dei forfrosne i nord, trur dei bør bruka ferien på å sløva og lesa krimbøker. Men nei, eg veit kva folk treng, like godt som Gerhardsen visste det: Vi treng omkopling og ikkje avkopling.
Her kjem difor eit framlegg til annan sommarlektyre enn Nesbø: ei bok av Richard E. Rubenstein som handlar om noko så fjernt som dei religiøse konfliktane i Romarriket på 300-talet etter Kristus. Temaet er nærare og meir kriminelt enn ein skulle tru, for i denne forteljinga får vi høyra om det generelle tilhøvet mellom religion og verdsleg makt, noko vi strevar med i dag òg; vi får høyra om korleis religiøs fanatisme slepp laus og fører til terrorisme, det òg velkjent i dag; og vi får svar på om det verkeleg er slik – som biskopar og KrF i dag seier – at det er frå den kristne tradisjonen vi har fått verdiane som gjev oss menneskerettar og demokrati.
Rubenstein er ein 80 år gamal amerikansk (sekulær jødisk) historikar, statsvitar, jurist og konfliktforskar som òg har gjeve ut bøker om terrorisme, filosofi i mellomalderen og amerikansk politikk. Det aller beste for ein ferielesar er at han skriv som om han var ein medrivande korrespondent på sjølve staden der handlinga utspelar seg, eller som om han lagar manus til ein spanande TV-serie.
Lagnadsåra
300-talet er eit av dei viktigaste hundreåra i vestleg historie. Romarriket opplever ein mellombels periode med rekonstruksjon takk vera Konstantin den store. Det vert i hovudsak slutt på forfølgingane av dei kristne, og kristendom vert gjort til statsreligion i staden for den religiøse keisardyrkinga. Men straks undertrykkinga av dei kristne er over, bryt det laus intense teologiske konfliktar i mangel på ein felles fiende – til stor uro for Konstantin, som eigentleg berre vil bruka den nye religionen som sameinande sement for riket. Difor innkallar han til eit kyrkjemøte i Nikea i 325.
Striden stod om tilhøvet mellom Gud og Jesus, faderen og sonen. Den austlege, gresktalande delen av Romarriket hadde kulturelle liner til gresk rasjonalistisk filosofi, og med eit slikt instrument gjekk presten Arius i 318 til åtak på biskop Alexander av Alexandria, som hevda at Gud og Jesus har same vesen (homoousios). Arius meinte at dei berre har likt vesen (homoiousios). Det er ikkje siste gong éin bokstavs skilnad har betydd alt.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
