JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

BokMeldingar

Apokalypse no?

Gaute M. Sortland skriv knakande godt om noko du knapt tør å lese om.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Gaute M. Sortland frå Haugesund vart kalla ein særdeles lovande debutant i 2009. Han har ein mastergrad i nordisk litteraturvitskap og bur no i Oslo.

Gaute M. Sortland frå Haugesund vart kalla ein særdeles lovande debutant i 2009. Han har ein mastergrad i nordisk litteraturvitskap og bur no i Oslo.

Foto: Sverre Skjold

Gaute M. Sortland frå Haugesund vart kalla ein særdeles lovande debutant i 2009. Han har ein mastergrad i nordisk litteraturvitskap og bur no i Oslo.

Gaute M. Sortland frå Haugesund vart kalla ein særdeles lovande debutant i 2009. Han har ein mastergrad i nordisk litteraturvitskap og bur no i Oslo.

Foto: Sverre Skjold

3627
20210827
3627
20210827

Noveller

Gaute M. Sortland:

Avsporingar

Samlaget

Frykta for at kloden skal bukke under av klimarasering, er no oppgradert til ein reell diagnose på angstkartet. Særleg blant unge menneske. Dei som er ramma av dette, kan bla om til ei tryggare bokmelding. Novellene i Gaute M. Sortlands Avsporingar krinsar nemleg om apokalypsen og kva som skjer med ulike menneske i møte med ein tenkt eller faktisk katastrofe.

Postapokalyptisk sveis

Det kan vere snakk om atomkrig, klimasamanbrot, meteorittar eller vulkanutbrot – utan at dette er nemnt anna enn som teoriar. Undergangen ligg der berre som premiss for tekstane.

Korleis tenker «prepparane», dei som bunkrar mat og utstyr og ATV-ar? Om ein forfattar veit at til hausten skal det skje noko grufullt med kloden, er det vits i å skrive ferdig boka då? Kva skal han tenke om frisøren som set alt inn på overleve, fordi han då blir den einaste frisøren og kan drive butikk igjen? Mange som har overlevd ein apokalypse, vil jo gjerne vere fine på håret.

Kva tenker småbarnsfaren om plutseleg sjukdom i familien? Er det håp for den eldre faren som ikkje har sett dottera si på tretti år, når han ikkje klarer å konsentrere seg om noko anna enn seg sjølv i den augneblinken ho står i døra?

Om ein blir invitert til ein sexorgie i jordas siste dagar, bør ein ta imot eller flykte? Kva gjer ein om alt rundt ein ligg i oske, og ein berre oppdagar eitt anna levande menneske og ein hund?

tørre sokkar

Det er ingen oppløftande tematikk Sortland har valt seg. Samstundes er det oppløftande litteratur. Kvar av dei ni tekstane kan sjåast som utsnitt av ulike røyndomar, eit kort blikk inn i eit menneskeliv i ein prekær situasjon. Når vi står midt i ei krise, er det faktisk tørre sokkar og ei nyoppreidd seng vi ønsker oss mest? Det kan vere.

Sortland skriv komprimerte, treffande tekster og overlèt til lesaren å filosofere vidare.

At han har kalla samlinga Avsporingar, kan tyde på at han legg til grunn ein «mal» for korleis ein skal takle kriser, som ingen av desse personane følgjer. Eller så er det nettopp ikkje mogleg for oss menneske å takle slike situasjonar utan å spore av. Kanskje må vi på sida av oss sjølv for å kunne leve med å ikkje overleve.

Kan hende er det også her humoren kjem inn; både forfattaren og karakterane hans møter av og til situasjonar med eit skeivt flir, ironisk distanse eller eit påtatt godt humør, kva anna skal ein gjere, liksom? Personleg er eg svak for at hovudpersonen i opningsnovella «Gabriels obo» kallar frisørnaboen sin «Frisør-Geir». Ikkje berre i omtale, men direkte til han: «– Hei, Anders! – Hei, Frisør-Geir.» Kanskje er det slik vi kjem til å klare å leve med tanken om undergangen, gå ut på gata og seie: «Hei, Røyrleggar-Trond!» «Hei, Frilansar-Kari!»

Det ror og ror

For meg er nok den beste av dei ni novellene «Ro seg ein tur» – trass i at ho ligg lengst frå scenarioet der sjølve kloden bukkar under. Her er det snakk om ein eksistensiell angst, og angsten for naturelementa, som ein jo òg er i hendene på når det er mørkt og ein er ute på sjøen og høyrer torevêret i det fjerne. Det kan vere skakande nok.

Tekstens udiskutable eigenverdi handlar òg om kor open han er: Overføringsverdien til novellesamlingas undergangstematikk er like til stades her som i dei tekstane det står «Åtvaring: Apokalypse» på. Dessutan kan han overførast til kva skrekk du måtte ønske.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Noveller

Gaute M. Sortland:

Avsporingar

Samlaget

Frykta for at kloden skal bukke under av klimarasering, er no oppgradert til ein reell diagnose på angstkartet. Særleg blant unge menneske. Dei som er ramma av dette, kan bla om til ei tryggare bokmelding. Novellene i Gaute M. Sortlands Avsporingar krinsar nemleg om apokalypsen og kva som skjer med ulike menneske i møte med ein tenkt eller faktisk katastrofe.

Postapokalyptisk sveis

Det kan vere snakk om atomkrig, klimasamanbrot, meteorittar eller vulkanutbrot – utan at dette er nemnt anna enn som teoriar. Undergangen ligg der berre som premiss for tekstane.

Korleis tenker «prepparane», dei som bunkrar mat og utstyr og ATV-ar? Om ein forfattar veit at til hausten skal det skje noko grufullt med kloden, er det vits i å skrive ferdig boka då? Kva skal han tenke om frisøren som set alt inn på overleve, fordi han då blir den einaste frisøren og kan drive butikk igjen? Mange som har overlevd ein apokalypse, vil jo gjerne vere fine på håret.

Kva tenker småbarnsfaren om plutseleg sjukdom i familien? Er det håp for den eldre faren som ikkje har sett dottera si på tretti år, når han ikkje klarer å konsentrere seg om noko anna enn seg sjølv i den augneblinken ho står i døra?

Om ein blir invitert til ein sexorgie i jordas siste dagar, bør ein ta imot eller flykte? Kva gjer ein om alt rundt ein ligg i oske, og ein berre oppdagar eitt anna levande menneske og ein hund?

tørre sokkar

Det er ingen oppløftande tematikk Sortland har valt seg. Samstundes er det oppløftande litteratur. Kvar av dei ni tekstane kan sjåast som utsnitt av ulike røyndomar, eit kort blikk inn i eit menneskeliv i ein prekær situasjon. Når vi står midt i ei krise, er det faktisk tørre sokkar og ei nyoppreidd seng vi ønsker oss mest? Det kan vere.

Sortland skriv komprimerte, treffande tekster og overlèt til lesaren å filosofere vidare.

At han har kalla samlinga Avsporingar, kan tyde på at han legg til grunn ein «mal» for korleis ein skal takle kriser, som ingen av desse personane følgjer. Eller så er det nettopp ikkje mogleg for oss menneske å takle slike situasjonar utan å spore av. Kanskje må vi på sida av oss sjølv for å kunne leve med å ikkje overleve.

Kan hende er det også her humoren kjem inn; både forfattaren og karakterane hans møter av og til situasjonar med eit skeivt flir, ironisk distanse eller eit påtatt godt humør, kva anna skal ein gjere, liksom? Personleg er eg svak for at hovudpersonen i opningsnovella «Gabriels obo» kallar frisørnaboen sin «Frisør-Geir». Ikkje berre i omtale, men direkte til han: «– Hei, Anders! – Hei, Frisør-Geir.» Kanskje er det slik vi kjem til å klare å leve med tanken om undergangen, gå ut på gata og seie: «Hei, Røyrleggar-Trond!» «Hei, Frilansar-Kari!»

Det ror og ror

For meg er nok den beste av dei ni novellene «Ro seg ein tur» – trass i at ho ligg lengst frå scenarioet der sjølve kloden bukkar under. Her er det snakk om ein eksistensiell angst, og angsten for naturelementa, som ein jo òg er i hendene på når det er mørkt og ein er ute på sjøen og høyrer torevêret i det fjerne. Det kan vere skakande nok.

Tekstens udiskutable eigenverdi handlar òg om kor open han er: Overføringsverdien til novellesamlingas undergangstematikk er like til stades her som i dei tekstane det står «Åtvaring: Apokalypse» på. Dessutan kan han overførast til kva skrekk du måtte ønske.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.

Sortland skriv komprimerte, treffande tekster og overlèt til lesaren å filosofere
vidare.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn
Halvor Tjønn

Tid for realitetsorientering

Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt
Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Stemninga på valmøtet i Salem var ikkje sint, men fandenivaldsk og sjølvsikker.

Foto: Ida Lødemel Tvedt

Samfunn

Hjarte for huset

NEW YORK: Valnatta i New York kjendest som eit antiklimaks etter ei veke på reise i det som alt høyrdest ut som Trumps Amerika.

Ida Lødemel Tvedt

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis