JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

Opp i liminga

Alle som har hosta slim eller leika seg med ein limpistol, veit at limet og slimet er seige saker.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’.

Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’.

Foto: Babi Hijau, via Wikimedia Commons

Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’.

Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’.

Foto: Babi Hijau, via Wikimedia Commons

2458
20240322
2458
20240322

Denne vinteren har me lært at nokre klipper og limer i staden for å skriva masteroppgåve sjølve. Korkje saks, limstift eller limband trengst då, for i dag kan ein praktisera klipp og lim-metoden med nokre tastetrykk. Sensorane går radt på limpinnen. Skadefrygd og spotting av fuskarane kan tena som sosialt lim, men me skal helst ikkje kalla nokon slimål.

Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’. S-en fremst i slim er ein s-mobile, dei kallar. Det er ein lunefull s som ein støyter på når ein granskar indoeuropeiske mål. Stutt sagt går det ut på at nokre ord har fått ein s fremst, andre ikkje, endå alle orda kjem frå same rota (t.d. eng. steer og ty. Stier mot latin taurus og vårt tyr ‘okse’).

Alle som har hosta slim eller leika seg med ein limpistol, veit at limet og slimet er seige saker. Pinnar overstrokne med lim har vore nytta til å fanga fuglar, og mange insekt går i limfella. I norrønt og mange målføre har lim òg vore nytta om det kjende bindemiddelet kalk. Her finst samansetjingar som limkasta (‘kalka’) og limstein (‘kalkstein’). Engelsk lime tyder just ‘kalk’. Fruktnamna lime og lemon er noko anna.

Folk har laga lim av bein og horn, og limkokar har vore nytta nedsetjande, til liks med såpekokar. Andre limaktige ord er leir (t.d. leirbotn) og leire. (Leir som i teltleir har derimot med liggja å gjera.) Hestehoven veks ofte på leirjord og har namn som leirfivel, leirgull, leirkall og leirsol. Leirduene var opphavleg av leir. Folk har elles laga leirhytter, leirgaukar, leirfat og anna leirgods.

Den turre eller brende leira er fast, men ikkje grenselaust sterk. I Daniels bok 2,31-45 les me om kolossen eller kjempa på leirføter. Den drustelege statuen hadde kroppsdelar av gull, sylv, bronse og jarn, men føtene var dels av jarn, dels av leir. Ein stein råka føtene og knuste dei, og då gjekk heile greia sund. Dessutan veit me altfor godt at kvikleira kan vera fast den eine augneblinken og flytande den neste.

Det er ingen grunn til å lima inn lime (jf. sopelime) her, for det ordet er i ætt med lem og kjem av ei rot som tyder ‘bøya, røra’. Men lever (norr. lifr) heng truleg i hop med lim, slim og leir. Kan henda har ordet hatt tydinga ‘den feite, den oppfeita’.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Denne vinteren har me lært at nokre klipper og limer i staden for å skriva masteroppgåve sjølve. Korkje saks, limstift eller limband trengst då, for i dag kan ein praktisera klipp og lim-metoden med nokre tastetrykk. Sensorane går radt på limpinnen. Skadefrygd og spotting av fuskarane kan tena som sosialt lim, men me skal helst ikkje kalla nokon slimål.

Orda lim (norr. lím) og slim (norr. slím) er båe runne av ei germansk rot som tyder ‘smørja, klina’. S-en fremst i slim er ein s-mobile, dei kallar. Det er ein lunefull s som ein støyter på når ein granskar indoeuropeiske mål. Stutt sagt går det ut på at nokre ord har fått ein s fremst, andre ikkje, endå alle orda kjem frå same rota (t.d. eng. steer og ty. Stier mot latin taurus og vårt tyr ‘okse’).

Alle som har hosta slim eller leika seg med ein limpistol, veit at limet og slimet er seige saker. Pinnar overstrokne med lim har vore nytta til å fanga fuglar, og mange insekt går i limfella. I norrønt og mange målføre har lim òg vore nytta om det kjende bindemiddelet kalk. Her finst samansetjingar som limkasta (‘kalka’) og limstein (‘kalkstein’). Engelsk lime tyder just ‘kalk’. Fruktnamna lime og lemon er noko anna.

Folk har laga lim av bein og horn, og limkokar har vore nytta nedsetjande, til liks med såpekokar. Andre limaktige ord er leir (t.d. leirbotn) og leire. (Leir som i teltleir har derimot med liggja å gjera.) Hestehoven veks ofte på leirjord og har namn som leirfivel, leirgull, leirkall og leirsol. Leirduene var opphavleg av leir. Folk har elles laga leirhytter, leirgaukar, leirfat og anna leirgods.

Den turre eller brende leira er fast, men ikkje grenselaust sterk. I Daniels bok 2,31-45 les me om kolossen eller kjempa på leirføter. Den drustelege statuen hadde kroppsdelar av gull, sylv, bronse og jarn, men føtene var dels av jarn, dels av leir. Ein stein råka føtene og knuste dei, og då gjekk heile greia sund. Dessutan veit me altfor godt at kvikleira kan vera fast den eine augneblinken og flytande den neste.

Det er ingen grunn til å lima inn lime (jf. sopelime) her, for det ordet er i ætt med lem og kjem av ei rot som tyder ‘bøya, røra’. Men lever (norr. lifr) heng truleg i hop med lim, slim og leir. Kan henda har ordet hatt tydinga ‘den feite, den oppfeita’.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Ordskifte

Skal unge funksjonshemma tilbake til institusjonane?

IdaHauge Dignes
Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Den dårlege kommuneøkonomien gjer det krevjande for kommunane å levere helse- og omsorgstenester, ifølge ein rapport frå KS.

Foto: Gorm Kallestad / NTB

Ordskifte

Skal unge funksjonshemma tilbake til institusjonane?

IdaHauge Dignes
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.

Foto: Sigbjørn Berven

MusikkMeldingar
Lars Mossefinn

Solide røter

Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.

Foto: Cappelen Damm

BokMeldingar
Gjermund BakkeliHaga

Den tunge kampen mot bileufori

Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Jim Watson / AFP / NTB

Samfunn

Trump ord for ord

Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle
Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Flytande gull: Få ting er så godt som olivenolje – om han er rette typen.

Foto: Pxhere.com

Frå matfatetKunnskap

Olivenolje

Jomfruer veit visst ikkje alltid å ta seg betalt.

Siri Helle

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis