JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Oppdrettsfisk og andre omega 3-kjelder

Verda må ha mat. Skal norsk oppdrettsnæring få vere med og bidra?

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Fisk i fangenskap. Ei utfordring vi må leve med?

Fisk i fangenskap. Ei utfordring vi må leve med?

Foto: Gorm Kallestad / NTB scanpix

Fisk i fangenskap. Ei utfordring vi må leve med?

Fisk i fangenskap. Ei utfordring vi må leve med?

Foto: Gorm Kallestad / NTB scanpix

4073
20200306
4073
20200306

Kva skal vi ete i framtida? Kjem vi til å ha nok mat til alle – for fleire kjem vi jo til å verte? Eller, viktigare, kjem vi til å ha riktig mat til alle? Vil vi få ete oss ikkje berre mette, men sunne og friske, av eit fullverdig kosthald, når vi ein gong vert minst ni milliardar menneske på kloden?

Her har vi reelle utfordringar. Det finst næringsstoff vi kan ende med å få for lite av. Ei av dei er høgverdige omega 3-feittsyrer.

Feittgruppene

Omega 3 kan i grove trekk delast i tre variantar: Vi har ALA – alfalinolensyre, EPA – eikosapentaensyre og DHA – dokosaheksaensyre. Alle har dei det til felles at kroppen vår må ha dei, og han må få dei i seg gjennom kosten. Men vidare kan vi dele dei i to: Der ALA er ei kort feittsyre vi kan få i oss frå vegetabilske kjelder (særleg grøne planter og frø frå til dømes graskar, lin og raps), er EPA og DHA langkjeda omega 3-feittsyrer. Desse får vi stadig vekk høyre at vi må til dyreriket, eller nærare bestemt fiskeriket, for å få i oss.

Det er desse to, EPA og DHA, oppdrettsnæringa aller helst vil selje ikkje berre oss, men til heile verda: Oppdrettsfisk er den mest effektive måten å få meir EPA og DHA inn i næringskjeda på, hevdar dei. Har dei rett?

For å finne ut av det skal vi hente inn att ALA i rekneskapen. EPA og DHA er nemleg i stor grad bygde opp av ALA: ALA er byggesteinar, EPA og DHA ferdige produkt. Og sjølv om menneskekroppen kan kunsten å bygge EPA og DHA, er han frykteleg lite effektiv – særleg om vi samanliknar med laks og annan fisk, som får mange fleire EPA og DHA-bygningar ut av ein haug ALA-stein enn vi menneske får. Difor er det meir effektivt å ete oppdrettslaks.

Og det er det, kan hende. Men må vi stoppe der?

Mikroskopiske svar

Laksen må òg få feittsyrene sine frå ein stad, og stadig fleire av feittsyrene vi fôrar oppdrettslaks med, er alt EPA og DHA. Og fleire skal det verte: I eit større forskingsprosjekt har forskingsinstituttet Nofima sett på nye omega 3-kjelder i fôr til laks. Dei har sett på to kjelder: mikroalgen Scyzochytrium sp. og canolaolje, som har det til felles at dei inneheld store mengder EPA og DHA-feittsyrer. Canolaoljen må rett nok genmanipulerast. Canola er ein variant av raps, og den genmanipulerte utgåva er enno ikkje godkjend i Noreg, men det kan ho nok verte, om vi vil. Algen er det berre å hente opp av havet eller eventuelt dyrke opp i eit laboratorium.

Og då er vel problemet løyst, er det ikkje? Berre for oppdrettsnæringa å forsyne seg, og sende sunn omega 3-mat ut i verda?

Jau. Men kva med alle dei andre problema næringa skaper? Kva med leppefisken, no sist, som dei «mister» i stor skala: 24 millionar reinsefisk døydde i norske oppdrettsanlegg i 2018, ifylgje Mattilsynet. Leppefisken skulle vere ei løysing på luseproblemet, fordi å løyse det med kjemikal var mildt sagt uheldig mellom anna for rekene – og så bortetter. Å halde fisk kunstig tett saman i merdar har utfordringar, må vi vel kunne seie.

Er det utfordringar vi må leve med – utfordringar vi kjem til å løyse om vi forskar nok på dei? Kanskje, men eg kan ikkje late vere å lure: Kvifor forskar vi ikkje i staden på høgverdige, vegetabilske omega 3-kjelder vi menneske kan ete direkte? Sjølv om laksen er ein effektiv fôromdannar, er det eit tap å sende næringsmiddel gjennom han om vi kunne ete dei direkte i staden.

Eg veit ikkje om eg vil ete genmodifisert raps, men eg skal ikkje stenge døra heilt, og eg kjenner meg temmeleg trygg på at eg slår døra vidt opp for mikroalgar.

Kanskje kan heller ikkje mikroalgane løyse omega 3-utfordringa vår aleine, og kanskje er det ein del av svaret vi er nøydde å lære oss: at særs få problem har berre éi, stor, lett løysing. Dei aller fleste har mange, små, som godt kan vere vanskelege.

Eg har stor tru på at bitte små algar er ein del av ei slik løysing. Minst like stor tru som på kjempestor laks iallfall.

Siri Helle

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Kva skal vi ete i framtida? Kjem vi til å ha nok mat til alle – for fleire kjem vi jo til å verte? Eller, viktigare, kjem vi til å ha riktig mat til alle? Vil vi få ete oss ikkje berre mette, men sunne og friske, av eit fullverdig kosthald, når vi ein gong vert minst ni milliardar menneske på kloden?

Her har vi reelle utfordringar. Det finst næringsstoff vi kan ende med å få for lite av. Ei av dei er høgverdige omega 3-feittsyrer.

Feittgruppene

Omega 3 kan i grove trekk delast i tre variantar: Vi har ALA – alfalinolensyre, EPA – eikosapentaensyre og DHA – dokosaheksaensyre. Alle har dei det til felles at kroppen vår må ha dei, og han må få dei i seg gjennom kosten. Men vidare kan vi dele dei i to: Der ALA er ei kort feittsyre vi kan få i oss frå vegetabilske kjelder (særleg grøne planter og frø frå til dømes graskar, lin og raps), er EPA og DHA langkjeda omega 3-feittsyrer. Desse får vi stadig vekk høyre at vi må til dyreriket, eller nærare bestemt fiskeriket, for å få i oss.

Det er desse to, EPA og DHA, oppdrettsnæringa aller helst vil selje ikkje berre oss, men til heile verda: Oppdrettsfisk er den mest effektive måten å få meir EPA og DHA inn i næringskjeda på, hevdar dei. Har dei rett?

For å finne ut av det skal vi hente inn att ALA i rekneskapen. EPA og DHA er nemleg i stor grad bygde opp av ALA: ALA er byggesteinar, EPA og DHA ferdige produkt. Og sjølv om menneskekroppen kan kunsten å bygge EPA og DHA, er han frykteleg lite effektiv – særleg om vi samanliknar med laks og annan fisk, som får mange fleire EPA og DHA-bygningar ut av ein haug ALA-stein enn vi menneske får. Difor er det meir effektivt å ete oppdrettslaks.

Og det er det, kan hende. Men må vi stoppe der?

Mikroskopiske svar

Laksen må òg få feittsyrene sine frå ein stad, og stadig fleire av feittsyrene vi fôrar oppdrettslaks med, er alt EPA og DHA. Og fleire skal det verte: I eit større forskingsprosjekt har forskingsinstituttet Nofima sett på nye omega 3-kjelder i fôr til laks. Dei har sett på to kjelder: mikroalgen Scyzochytrium sp. og canolaolje, som har det til felles at dei inneheld store mengder EPA og DHA-feittsyrer. Canolaoljen må rett nok genmanipulerast. Canola er ein variant av raps, og den genmanipulerte utgåva er enno ikkje godkjend i Noreg, men det kan ho nok verte, om vi vil. Algen er det berre å hente opp av havet eller eventuelt dyrke opp i eit laboratorium.

Og då er vel problemet løyst, er det ikkje? Berre for oppdrettsnæringa å forsyne seg, og sende sunn omega 3-mat ut i verda?

Jau. Men kva med alle dei andre problema næringa skaper? Kva med leppefisken, no sist, som dei «mister» i stor skala: 24 millionar reinsefisk døydde i norske oppdrettsanlegg i 2018, ifylgje Mattilsynet. Leppefisken skulle vere ei løysing på luseproblemet, fordi å løyse det med kjemikal var mildt sagt uheldig mellom anna for rekene – og så bortetter. Å halde fisk kunstig tett saman i merdar har utfordringar, må vi vel kunne seie.

Er det utfordringar vi må leve med – utfordringar vi kjem til å løyse om vi forskar nok på dei? Kanskje, men eg kan ikkje late vere å lure: Kvifor forskar vi ikkje i staden på høgverdige, vegetabilske omega 3-kjelder vi menneske kan ete direkte? Sjølv om laksen er ein effektiv fôromdannar, er det eit tap å sende næringsmiddel gjennom han om vi kunne ete dei direkte i staden.

Eg veit ikkje om eg vil ete genmodifisert raps, men eg skal ikkje stenge døra heilt, og eg kjenner meg temmeleg trygg på at eg slår døra vidt opp for mikroalgar.

Kanskje kan heller ikkje mikroalgane løyse omega 3-utfordringa vår aleine, og kanskje er det ein del av svaret vi er nøydde å lære oss: at særs få problem har berre éi, stor, lett løysing. Dei aller fleste har mange, små, som godt kan vere vanskelege.

Eg har stor tru på at bitte små algar er ein del av ei slik løysing. Minst like stor tru som på kjempestor laks iallfall.

Siri Helle

Kvifor forskar vi ikkje i staden på høg-
verdige, vegetabilske omega 3-kjelder vi menneske kan ete direkte?

Emneknaggar

Fleire artiklar

Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Foto: Carina Johansen / NTB

ØkonomiSamfunn

Ser ei slagside i direktoratet

Sokkeldirektoratet overdriv verdien av norsk
olje og gass, meiner universitetsrektor og petroleumsøkonom Klaus Mohn.

Per Anders Todal
Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Johan Sverdrup feltsenter ved den offisielle opninga i 2020. Dette feltet vart oppdaga i 2010 og er det siste verkeleg store oljefunnet på norsk sokkel.

Foto: Carina Johansen / NTB

ØkonomiSamfunn

Ser ei slagside i direktoratet

Sokkeldirektoratet overdriv verdien av norsk
olje og gass, meiner universitetsrektor og petroleumsøkonom Klaus Mohn.

Per Anders Todal
Politiet har sperra av eit område etter at ein 16 år gammal gut har skote to personar, ei småbarnsmor og ein småbarnsfar, i bustaden deira i eit villaområde i Västberga i Stockholm i oktober i fjor. Mannen mista livet, medan kvinna slapp med livstrugande skadar.

Politiet har sperra av eit område etter at ein 16 år gammal gut har skote to personar, ei småbarnsmor og ein småbarnsfar, i bustaden deira i eit villaområde i Västberga i Stockholm i oktober i fjor. Mannen mista livet, medan kvinna slapp med livstrugande skadar.

Foto: Nils Petter Nilsson / TT / NTB

Samfunn

Rekordlang straff etter trippeldrap

To svenske tenåringar vart førre veke dømde til 10 og 12 år i fengsel. Dommen viser kva rolle mindreårige speler i kriminelle nettverk. Og at dei kan verte straffa hardt.

Christiane Jordheim Larsen
Politiet har sperra av eit område etter at ein 16 år gammal gut har skote to personar, ei småbarnsmor og ein småbarnsfar, i bustaden deira i eit villaområde i Västberga i Stockholm i oktober i fjor. Mannen mista livet, medan kvinna slapp med livstrugande skadar.

Politiet har sperra av eit område etter at ein 16 år gammal gut har skote to personar, ei småbarnsmor og ein småbarnsfar, i bustaden deira i eit villaområde i Västberga i Stockholm i oktober i fjor. Mannen mista livet, medan kvinna slapp med livstrugande skadar.

Foto: Nils Petter Nilsson / TT / NTB

Samfunn

Rekordlang straff etter trippeldrap

To svenske tenåringar vart førre veke dømde til 10 og 12 år i fengsel. Dommen viser kva rolle mindreårige speler i kriminelle nettverk. Og at dei kan verte straffa hardt.

Christiane Jordheim Larsen

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis