Det har vore ein skikkeleg varm og god dag. Du har vore ute, i aktivitet, mora deg med fine folk, du er sliten, sveitt og svolten, og vel heime i hagen er det tid for å fyre opp grillen. Tenk deg om. Finst det då noko betre å hive over dei varme grillkola enn ein salt, feit og god svinekotelett? Fort gjort er det òg, berre nokre minutt på grillen, kanskje litt på ettervarme.

Ja, kanskje er det likevel éin ting som kan konkurrere. I så fall treng vi ikkje gå langt – berre bitte litt lenger fram på grisen, til nakken, der nakkekotelettane sit.

Kvifor er nakkekotelettar betre enn svinekotelettar? For dei er det, ikkje sant? Nakkekotelettar har rett og slett meir smak enn svinekotelettar.

Om vi tenkjer oss om, er det ikkje så rart. Kva er den mest aktive delen av grisen? Grisen er skapt for å grave i jorda. Til det brukar han trynet, eller nasen, som vi ville sagt. Det er mildt sagt imponerande kva ein gris klarar å få til om du slepper han laus i sitt rette element:

Har du prøvd å snu graslagd torv full av røter med spade, veit du at det er temmeleg tungt. Grisen snur torv berre med trynet, utan å tenkje over det eingong. For nedi der er det makk og biller og andre småkryp som grisen gjerne vil ete. Ja, han et gjerne røter òg, om han får høve. Søk på «plowing with pigs» på YouTube om du vil late deg imponere.

For å få til dette har grisar velutvikla nakkemusklar. Om det er trynet som er i jorda, hentar det styrken frå nakken. Særleg tydeleg vert det om vi ser på eit villsvin: Der domestiserte grisar er meir eller mindre trillrunde med korte bein, er villsvinet ganske langbeint, med slank kropp og kraftig nakkeparti.

Utvatna kotelett

Innegris, som utgjer brorparten av all slaktegris i Noreg, får aldri nytte nakken til å grave i jorda. Dei står innandørs på betonggolv heile livet. Men sjølv hjå dei er nakkemuskulaturen stor nok til å verte fine kotelettar, skorne på tvers med litt bein å gripe fatt i. Spør du meg, treng ikkje eit så fint kjøtstykke all verdas dandering eller marinering. Men det er jo ei smakssak. Noko det derimot ikkje kan rå tvil om, er at ein må handsame kjøtstykket med respekt om ein fyrst byrjar å tukle med det. Og det har diverre ikkje Rema 1000 og Nordfjord Kjøtt gjort.

Dei har tilsynelatande røykt nakkekotelettane som er å få kjøpt i XXL-serien til Rema 1000: «Kjøp stort – spar mer», er slagordet. Men kor mykje sparar ein eigentleg når koteletten ein kjøper, berre inneheld 76 prosent kjøt?

Koteletten er ikkje røykt. Han er tilsett røykaroma. Og så er han sprøyta med saltvatn. Temmeleg mykje saltvatn må til for å få kjøtvekta ned til tre fjerdedelar av salsvekta, så mykje at ein òg må setje til vegetabilsk protein av mais. Det burde rett og slett ikkje vere naudsynt.

Fritt frå fjellet

Kanskje bør vi heller vende attende til grisar som brukar nakken til det er han er tenkt til? Stadig fleire grisebønder har dei siste åra byrja med ei eller anna form for frilandsgris: Gris som får gå ute, grave i jorda og hente delar av maten sin der, heilt på eiga hand. I tillegg får dei kraftfôr for å vekse tilstrekkeleg til at bonden går i pluss. Litt dyrare vert det likevel: Nakkekotelettane på Rema kostar 69 kroner per kilo. Om ein tek vekk vatn og andre tilsetjingsstoff, vert kiloprisen for kjøtet 85,50 kroner. Framleis billeg, med andre ord. Skal du unne deg ein frilandsnakke, må du nok opp i over 100 kroner kiloet. Nakkekotelettar frå Stølsvidda kostar 138 kroner. Då får du kjøt frå grisar som har gått i fjellet heile sommaren, som har beita fritt i Valdresfjella.

Nett like fritt som feriedagen din har vore. Sommaren er kort, både for fjellgris og feriefolk. Er han ikkje rett og slett for kort for lureri?

Kjøper eg XXL nakkekotelettar på Rema? Nei takk, eg frir heller til fjellgrisen på Stølsvidda.

Siri Helle