JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Moltedrops

Å jukse med villskap er ei skikkeleg bjørneteneste.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Moltejakt kan vere vått, men med fangst endar ho alltid godt.

Moltejakt kan vere vått, men med fangst endar ho alltid godt.

Foto: Lise Åserud / NTB scanpix

Moltejakt kan vere vått, men med fangst endar ho alltid godt.

Moltejakt kan vere vått, men med fangst endar ho alltid godt.

Foto: Lise Åserud / NTB scanpix

3833
20190215
3833
20190215

Molta – dette vesle, småbeiske og samstundes søte, gullfarga bæret – er på mange måtar den verkelege prinsessa ingen kunne målbinde. Ho er Hårslå som aldri ville heim gå, og kjerringa mot straumen. Kort og godt er molta bæret ingen har klart å temje.

Molte, Rubus chamaemorus, er sånn reint biologisk ei urt i rosefamilien. Altså er ho i slekt med både bringebær, eple og mandlar. Bæret er i røynda ei frukt, nærare bestemt ei steinfrukt, nett som fersken og valnøtter. Men til skilnad frå alle desse vekstane er det enno ingen som har klart å ta molteplanta vekk frå det ville habitatet og inn i hagebruket. Mange har prøvd, men ingen har lukkast: Molte er ei av få vekstar i verda vi rett og slett ikkje klarer å dyrke. Kvifor veit vi ikkje heilt. Kanskje er planta for sær, kanskje er vekstforholda ho treng, for vanskelege å skape, mest truleg handlar det om ein kombinasjon.

Då står vi att med å plukke og hauste henne der ho står. Heldigvis er det ein ganske triveleg affære: Sjølv om det i Store norske leksikon står tørt og ukoseleg at «i Norge er planta vanlig på kalkfattig torvgrunn, sumpskog og lyngheier opp til 1400 moh», veit vi molteelskarar at dette tyder fjellet. Dette inneber fjellturar i dei vakraste sesongane: sommar og haust, alt etter høgd over havet og tal på breiddegrader.

Å plukke molter er litt som jakt. Ein må lese terrenget. Ein god molteplukkar ser på ganske god avstand kor molteplantene er, kor heia er nett passeleg open, er nett passeleg tørr og har nett passeleg helling.

Likevel vert ein fort lurt. Moltene er nemleg einkjønna. Det finst hannplanter og hoplanter, og det hjelper ingenting kor godt eit terreng er. Om ikkje begge kjønn er til stades, saman med gode pollinatorar, vert det ikkje mange bær i boksen på veg heim.

Sukkerfri og vill?

Dette er nok ei av årsakene til at molta i såpass liten grad er kommersialisert. Om vi ser vekk frå finske Lakka, moltelikøren, eitt og anna syltetøyglas og ein liten yoghurtboks frå Tine i sesongen, er det ikkje mange foredla moltesmakar å få kjøpt i butikkane.

Det vil seie: Vi har eitt til. Den sukkerfrie dropsfabrikken Arctic Candy lagar moltedrops. «De ville bærene nord for polarsirkelen blir søtere enn andre bær. (...) Og disse ekstra søte bærene har jeg lagd godteri av», skriv gründeren Eivind Glad på nettsida si.

Men har han eigentleg laga godteri av molter?

Moltedropsa inneheld 1 prosent molte frå konsentrat. Resten av innhaldslista er tilsetjingsstoff: søtstoffet sukralose, surheitsregulerande middel og fargestoff.

At drops ikkje inneheld det namnet dei ber, tilseier, er ikkje noko nytt. Men det er eit eller anna som gjer det ekstra ulovleg i nett dette høvet.

Ikkje tull med Arktis

Noreg har mange sterke merkevarer: Hardanger, Telemark, Lofoten, Røros, Fjord – og Arktis. Og det er ikkje rart at ikkje berre reiselivet, men òg matvareprodusentar tar dei i bruk for det dei er verde – det er nemleg ikkje lite.

Men om vi trur vi kan lure andre, kan vi fort ende opp med å lure oss sjølve. Det at noko er «ekte», er ein kvalitet som går langt utover – kanskje til og med på sida eller ein annan veg – enn berre smak. Vi veit instinktivt om ei oppleving, uansett kva sans ho kjem gjennom, er ekte eller falsk. Og klassifiserer vi henne som falsk, er det berre negativt – ikkje berre for den enkelte opplevinga, men for heile merkevara ho er ein del av. Merkevara Arktis er aldri sterkare enn alle produkta som bruker ordet i marknadsføringa. Reiselivet er alt på god veg: Di lenger nedover Gudbrandsdalen arktisk turisme kryp, di svakare vert merkevara. Matbransjen gjer vel i å halde seg unna slik utvatning. Småfalske arktiske moltedrops kan syne seg å vere ei skikkeleg bjørneteneste.

Siri Helle

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Molta – dette vesle, småbeiske og samstundes søte, gullfarga bæret – er på mange måtar den verkelege prinsessa ingen kunne målbinde. Ho er Hårslå som aldri ville heim gå, og kjerringa mot straumen. Kort og godt er molta bæret ingen har klart å temje.

Molte, Rubus chamaemorus, er sånn reint biologisk ei urt i rosefamilien. Altså er ho i slekt med både bringebær, eple og mandlar. Bæret er i røynda ei frukt, nærare bestemt ei steinfrukt, nett som fersken og valnøtter. Men til skilnad frå alle desse vekstane er det enno ingen som har klart å ta molteplanta vekk frå det ville habitatet og inn i hagebruket. Mange har prøvd, men ingen har lukkast: Molte er ei av få vekstar i verda vi rett og slett ikkje klarer å dyrke. Kvifor veit vi ikkje heilt. Kanskje er planta for sær, kanskje er vekstforholda ho treng, for vanskelege å skape, mest truleg handlar det om ein kombinasjon.

Då står vi att med å plukke og hauste henne der ho står. Heldigvis er det ein ganske triveleg affære: Sjølv om det i Store norske leksikon står tørt og ukoseleg at «i Norge er planta vanlig på kalkfattig torvgrunn, sumpskog og lyngheier opp til 1400 moh», veit vi molteelskarar at dette tyder fjellet. Dette inneber fjellturar i dei vakraste sesongane: sommar og haust, alt etter høgd over havet og tal på breiddegrader.

Å plukke molter er litt som jakt. Ein må lese terrenget. Ein god molteplukkar ser på ganske god avstand kor molteplantene er, kor heia er nett passeleg open, er nett passeleg tørr og har nett passeleg helling.

Likevel vert ein fort lurt. Moltene er nemleg einkjønna. Det finst hannplanter og hoplanter, og det hjelper ingenting kor godt eit terreng er. Om ikkje begge kjønn er til stades, saman med gode pollinatorar, vert det ikkje mange bær i boksen på veg heim.

Sukkerfri og vill?

Dette er nok ei av årsakene til at molta i såpass liten grad er kommersialisert. Om vi ser vekk frå finske Lakka, moltelikøren, eitt og anna syltetøyglas og ein liten yoghurtboks frå Tine i sesongen, er det ikkje mange foredla moltesmakar å få kjøpt i butikkane.

Det vil seie: Vi har eitt til. Den sukkerfrie dropsfabrikken Arctic Candy lagar moltedrops. «De ville bærene nord for polarsirkelen blir søtere enn andre bær. (...) Og disse ekstra søte bærene har jeg lagd godteri av», skriv gründeren Eivind Glad på nettsida si.

Men har han eigentleg laga godteri av molter?

Moltedropsa inneheld 1 prosent molte frå konsentrat. Resten av innhaldslista er tilsetjingsstoff: søtstoffet sukralose, surheitsregulerande middel og fargestoff.

At drops ikkje inneheld det namnet dei ber, tilseier, er ikkje noko nytt. Men det er eit eller anna som gjer det ekstra ulovleg i nett dette høvet.

Ikkje tull med Arktis

Noreg har mange sterke merkevarer: Hardanger, Telemark, Lofoten, Røros, Fjord – og Arktis. Og det er ikkje rart at ikkje berre reiselivet, men òg matvareprodusentar tar dei i bruk for det dei er verde – det er nemleg ikkje lite.

Men om vi trur vi kan lure andre, kan vi fort ende opp med å lure oss sjølve. Det at noko er «ekte», er ein kvalitet som går langt utover – kanskje til og med på sida eller ein annan veg – enn berre smak. Vi veit instinktivt om ei oppleving, uansett kva sans ho kjem gjennom, er ekte eller falsk. Og klassifiserer vi henne som falsk, er det berre negativt – ikkje berre for den enkelte opplevinga, men for heile merkevara ho er ein del av. Merkevara Arktis er aldri sterkare enn alle produkta som bruker ordet i marknadsføringa. Reiselivet er alt på god veg: Di lenger nedover Gudbrandsdalen arktisk turisme kryp, di svakare vert merkevara. Matbransjen gjer vel i å halde seg unna slik utvatning. Småfalske arktiske moltedrops kan syne seg å vere ei skikkeleg bjørneteneste.

Siri Helle

Vi veit instinktivt

om ei oppleving

er ekte eller falsk.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Etter valet i 2016 blei det vanleg å seie at Trump vann fordi folk hadde oversett kjenslene til den kvite arbeiderklassa. Er biletet eit anna i denne omgangen?

Foto: Dustin Chambers / Reuters / NTB

UtanriksSamfunn

Overkorrigeringa

NEW YORK: Mark Lilla fekk enorm merksemd for sin diagnose av presidentvalet i USA i 2016. Eg oppsøker han for å få oppdaterte psykologiseringar av den amerikanske folkesjela anno 2024.

Ida Lødemel Tvedt
Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Med jamne mellomrom legg Riksrevisjonen, her representert ved riksrevisor Karl Eirik Schjøtt-Pedersen, fram undersøkingar med nokså hard kritikk av korleis vedteken politikk vert gjennomført av forvaltinga.

Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Samfunn
Eva Aalberg Undheim

Eit spørsmål om kontroll

I rapport etter rapport kritiserer Riksrevisjonen statlege institusjonar for feil og manglar. Men kva kjem det eigentleg ut av kritikken?

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Odd Nordstoga slo gjennom som soloartist i 2004. No har han skrive sjølvbiografi.

Foto: Samlaget

BokMeldingar
ArildBye

Ein av oss

Odd Nordstoga skriv tankefullt om livet, ut frå rolla som folkekjær artist.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement
Feature

Greske byggjeklossar

Eg dreg til Kreta og lærer om skilnaden på tyske og britiske turistar.

May Linn Clement

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis