Kva er den største trenden innan marknadsføring av mat for tida? Det kan sjå ut som den verste diett- og intoleransebylgja har lagt seg. Sjølv om mange framleis er laktoseintolerante og sver til ketose som slanketeknikk, fekk eg monaleg meir slikt slengt etter meg i nettannonsar og TV-reklame for eit år sidan enn eg får no.

I kva retning trenden har snudd, syner den Mills-eigde margarinmerkevara Soft Flora tydeleg i den påkosta reklamefilmkampanjen «Scener fra en rapsåker»: «Nordmenn er opptatt av å vite hva de spiser, og å spise mer plantebasert. Utfordringen er at få vet hva Soft Flora er laget av. Vi ønsker derfor å tydeliggjøre at Soft Flora er laget av helt naturlig raps dyrket i åkeren», seier medie-, reklame- og kommunikasjonsansvarleg i Mills Jenny Rut Sigurgerisdòttir til Kreativforum.no.

Naturleg – og miljøvenleg: I ein av filmane, «Jeg skal til sentrum», prøver ein bonde på ein traktor å forklare ein hipster på scooter at han skal ut og hauste raps, som er gule blomar ein lagar olje av. Filmen sluttar med at bonden seier «Det er bra for miljøet òg, det. Ingen kuer som fiser og sånn.»

Tilbake til start

OK. For n-te gong – og her får eg eigentleg lyst å bruke versalar, men eg skal halde meg i skinnet: Det er ikkje fisen til kua som produserer metan, det er rapen.

Nei, eg skal ikkje hisse meg opp. I staden skal eg ta meg tid til å gå gjennom biologien – kanskje har vi godt av ei oppfrisking, alle saman.

Difor byrjar vi heilt grunnleggande. Kua har fire magar: vom, nettmage, bladmage og løypemage. Vi skal likevel vere raske med å sile ut to: Nettmagen og bladmagen har berre som oppgåve å sile ut vatn og sortere i råstoffet dei får levert. Er maten toggen nok til å kunne gå vidare til løypemagen, får han det. Er han for grov, vert han send attende til vomma for ytterlegare prosessering.

Ja, kanskje vert han send heilt attende til munnen til kua: At kua er drøvtyggar, vil jo seie at ho tygg maten fleire gonger. Det er fordi maten ho er skapt for å ete, gras, lyng, urter, blader og liknande grøntfôr, er så full av cellulose, lignin og andre tungt fordøyelege karbohydrat at bakteriar, enzym og andre fordøyingsorganismar ikkje klarar å bryte det ned aleine. Dei treng mekanisk hjelp, og det får dei av at kua tygg og svelgjer, gulpar og tygg og svelgjer om att og om att.

Det fôret som kjem til fjerde og siste magen, løypemagen, er altså temmeleg godt mosa og nedbrote. Jobben er likevel ikkje gjord: Tvert om er løypemagen den som liknar mest på vår einslege, menneskelege mage. Her er pH-en for fyrste gong sur (kring 2,5), og her vert næringsstoffa brotne ned, mellom anna ved hjelp av det proteinspaltande enzymet pepsin.

Kortaste veg ut

Men kvar kjem metangassen inn i biletet? Skulle kua ha prompa metan, måtte metanen ha reist gjennom 40–50 meter tynntarm og 6–15 meter tjukktarm. Det ville han sjølvsagt ikkje vore aleine om. Kyr prompar jo, og kring 10 prosent av metangassen er ein del av prompen, men å sende heile 400 gram metangass denne lange vegen kvar dag ville vore litt av ein jobb – i alle fall så lenge han ikkje vert produsert i den enden.

Metangass oppstår i vomma. I mage nummer éin er det nemleg fullt av bakteriar som hjelper kua med å bryte ned dei tunge karbohydrata, slik vi har vore inne på tidlegare. Utan dei kunne ingen drøvtyggarar ha ete gras. Som eit biprodukt av denne prosessen vert det produsert metangass som finn den lettaste vegen ut: opp gjennom matrøyret og ut gjennom munnen til kua.

Slik sett er metangassen minst like naturleg som rapsen Soft Flora er laga på. Dette syner vel fyrst og fremst at naturleg ikkje er eit positivt lada ord i seg sjølv: Noko som er naturleg, kan vere like skadeleg som noko som er menneskeskapt. Eller omvendt.

Noko av det som faktisk kjem ut i andre enden av kua, nemleg piss og drit, kan derimot kome rapsen til gode – som gjødsel. Har vi ikkje ku, må vi gjødsle rapsen med kunstgjødsel utvunne ved hjelp av fossile petroleumsprodukt. Kva som til sjuande og sist er mest naturleg, er truleg monaleg meir komplisert enn det ein får fram i ein førti sekund lang reklamefilm.

Siri Helle