JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kunnskap

Majones

Kan noko vere ekte om vi ikkje veit kor det kjem frå?

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Keisame ingrediensar, men for eit produkt!

Keisame ingrediensar, men for eit produkt!

Foto: Wikimedia Commons

Keisame ingrediensar, men for eit produkt!

Keisame ingrediensar, men for eit produkt!

Foto: Wikimedia Commons

3683
20191011
3683
20191011

Kvar kjem majonesen frå? Ja, for å bruke temmeleg mange krefter på å vispe saman dei to temmeleg smaklause ingrediensane matolje og eggeplomme, og seinare servere dei rå, er ikkje intuitivt lurt. Eller godt. Eller sunt.

Så er heller ikkje spørsmålet så lett å svare på. Faktisk har vi så godt som inga peiling på kor majones oppstod: Verken ordet eller oppskrifta kan sporast attende til noko opphav. Mahón, den største byen på Menorca, har vore nemnd av mange. I så fall er sausen ei hyllest til hertugen av Richelieus siger over britane i 1756. Men denne teorien er seinare avvist av franske gastronomar – han gjer jo namnet u-fransk. I slike krinsar var namnet bayonnaise å føretrekke, sidan byen Bayonne jo er full av så vel gode gastronomar som gode skinker.

For å forvirre ytterlegare var majones, eller mayonnaise de poulet, fram til godt utpå 1800-talet ein saus laga på kraft og gelatin, medan egg og olje gav sausen aioli bo.

Ferdigvarianten

Nok historie. Majones er nok kome for å bli, så kvardagsleg som brødskiveoppkvikkar, så festleg som rekesmørbrød, hummar, trøffel og egg royale. Majones er både ei råvare og eit utgangspunkt for eit perfekt ferdig produkt. Og når vi i dag, som i innleiinga til denne teksten, kan sjå på ingrediensane som smaklause og usunne, er det nok fordi vi er for langt unna Middelhavets glinsande oljar, for langt frå hønsehusets lysande proteinplommer.

Sjølv om sjølvaste ferdigmajonesprodusenten Mills kodar korleis ein kan lage majones sjølv på tre minutt øvst på googlesøket, endar nok dei fleste av oss med ferdigvarianten. Vi har vant oss til ein bleik majones på smaklaus raps- eller solsikkeolje jazza opp med litt eddik og mykje aromastoff.

Og då står vi att med to alternativ: lett eller ekte?

Verdivalet

Er det til sjuande og sist eit verdival? Eit val mellom kos og smak, eit gastronomisk grunnsyn, fornuft og friske former, eit livssyn skapt for 2020-talet?

Jau, det er høve til å argumentere for at røyndommen er så enkel, for det er visseleg 50 prosent meir feitt i ekte majones enn i lett majones: kring 80 mot kring 40 prosent (med litt skilnad mellom merkevarene). Standardverket Matvaretabellen.no definerer ekte majones til 728 kaloriar per 100 gram, lett til mellom 394 og 465, og ekstra lett til 257 kaloriar.

For å slå det fast med ein gong: 728 kaloriar er mykje i hundre gram mat. Like mykje som smør, dobbelt så mykje som usteikt bacon. 465 kaloriar er på line med Sørlandschips, 257 om lag som halvgrovt brød.

Men så er det to ting: For det fyrste fortel 40 og 80 prosent feitt oss at det framleis må vere ein 100 prosent ein stad. Kva får vi i staden?

Og for det andre: Kor mykje et vi eigentleg? Er det nok til at det får noko å seie?

Sidan dei to heng saman, svarar vi samla: Det vi får i staden for feitt i ein lett majones, er mykje vatn og ein god del stivelse for å halde på konsistensen. Vatn og stivelse vatnar ut smak og fører gjerne til at vi et meir enn vi elles ville gjort. For kvifor et vi majones? Fordi feitt fremjar smak. Difor et vi majones saman med andre smakar, smakar vi vil forsterke.

Så kor mykje får vi i oss? Ein tube Mills Ekte majones er på 160 gram. (Ein tube Mills Lett majones er på 170.) Om vi seier han varer ei veke i eit hushald på to, og då tek vi nok litt i, er det 52 kaloriar per dag per person. Like mykje som hundre gram eple.

Er livet verkeleg så langt? Eller er det ikkje lengre?

Kjøper eg lett majones? Nei takk, om den praktiske skilnaden ikkje er større, held eg det ekte.

Siri Helle

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Kvar kjem majonesen frå? Ja, for å bruke temmeleg mange krefter på å vispe saman dei to temmeleg smaklause ingrediensane matolje og eggeplomme, og seinare servere dei rå, er ikkje intuitivt lurt. Eller godt. Eller sunt.

Så er heller ikkje spørsmålet så lett å svare på. Faktisk har vi så godt som inga peiling på kor majones oppstod: Verken ordet eller oppskrifta kan sporast attende til noko opphav. Mahón, den største byen på Menorca, har vore nemnd av mange. I så fall er sausen ei hyllest til hertugen av Richelieus siger over britane i 1756. Men denne teorien er seinare avvist av franske gastronomar – han gjer jo namnet u-fransk. I slike krinsar var namnet bayonnaise å føretrekke, sidan byen Bayonne jo er full av så vel gode gastronomar som gode skinker.

For å forvirre ytterlegare var majones, eller mayonnaise de poulet, fram til godt utpå 1800-talet ein saus laga på kraft og gelatin, medan egg og olje gav sausen aioli bo.

Ferdigvarianten

Nok historie. Majones er nok kome for å bli, så kvardagsleg som brødskiveoppkvikkar, så festleg som rekesmørbrød, hummar, trøffel og egg royale. Majones er både ei råvare og eit utgangspunkt for eit perfekt ferdig produkt. Og når vi i dag, som i innleiinga til denne teksten, kan sjå på ingrediensane som smaklause og usunne, er det nok fordi vi er for langt unna Middelhavets glinsande oljar, for langt frå hønsehusets lysande proteinplommer.

Sjølv om sjølvaste ferdigmajonesprodusenten Mills kodar korleis ein kan lage majones sjølv på tre minutt øvst på googlesøket, endar nok dei fleste av oss med ferdigvarianten. Vi har vant oss til ein bleik majones på smaklaus raps- eller solsikkeolje jazza opp med litt eddik og mykje aromastoff.

Og då står vi att med to alternativ: lett eller ekte?

Verdivalet

Er det til sjuande og sist eit verdival? Eit val mellom kos og smak, eit gastronomisk grunnsyn, fornuft og friske former, eit livssyn skapt for 2020-talet?

Jau, det er høve til å argumentere for at røyndommen er så enkel, for det er visseleg 50 prosent meir feitt i ekte majones enn i lett majones: kring 80 mot kring 40 prosent (med litt skilnad mellom merkevarene). Standardverket Matvaretabellen.no definerer ekte majones til 728 kaloriar per 100 gram, lett til mellom 394 og 465, og ekstra lett til 257 kaloriar.

For å slå det fast med ein gong: 728 kaloriar er mykje i hundre gram mat. Like mykje som smør, dobbelt så mykje som usteikt bacon. 465 kaloriar er på line med Sørlandschips, 257 om lag som halvgrovt brød.

Men så er det to ting: For det fyrste fortel 40 og 80 prosent feitt oss at det framleis må vere ein 100 prosent ein stad. Kva får vi i staden?

Og for det andre: Kor mykje et vi eigentleg? Er det nok til at det får noko å seie?

Sidan dei to heng saman, svarar vi samla: Det vi får i staden for feitt i ein lett majones, er mykje vatn og ein god del stivelse for å halde på konsistensen. Vatn og stivelse vatnar ut smak og fører gjerne til at vi et meir enn vi elles ville gjort. For kvifor et vi majones? Fordi feitt fremjar smak. Difor et vi majones saman med andre smakar, smakar vi vil forsterke.

Så kor mykje får vi i oss? Ein tube Mills Ekte majones er på 160 gram. (Ein tube Mills Lett majones er på 170.) Om vi seier han varer ei veke i eit hushald på to, og då tek vi nok litt i, er det 52 kaloriar per dag per person. Like mykje som hundre gram eple.

Er livet verkeleg så langt? Eller er det ikkje lengre?

Kjøper eg lett majones? Nei takk, om den praktiske skilnaden ikkje er større, held eg det ekte.

Siri Helle

Vi har vant oss til ein

bleik majones på

smaklaus raps- eller

solsikkeolje jazza

opp med litt eddik og

mykje aromastoff.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn

Cuba framfor kollaps?

Den cubanske nasjonen lir no av den kanskje største systemkrisa sidan kolonitida.

VegardBye

Teikning: May Linn Clement

KommentarSamfunn

Cuba framfor kollaps?

Den cubanske nasjonen lir no av den kanskje største systemkrisa sidan kolonitida.

VegardBye
Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Foto: Heiko Junge / NTB

UtanriksSamfunn

Noreg skal vera det mest demokratiske landet i verda, men ignorerer Asias fremste og samstundes mest truga demokrati

HalvorEifring
Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Foto: Heiko Junge / NTB

UtanriksSamfunn

Noreg skal vera det mest demokratiske landet i verda, men ignorerer Asias fremste og samstundes mest truga demokrati

HalvorEifring

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis