Kokosolje. Er ikkje det fyrst og fremst åttitalet – nærare bestemt sol på åttitalet? Tenk bikiniar med høg skjering, stripete solsenger, palmer (plast eller ekte) – og ei flaske sololje. Vi trudde vi kunne brune oss til lykke, og kokosolje var det viktigaste hjelpemiddelet på vegen.

Det trur vi ikkje lenger. Soling er ut. Skadeleg. Ja, beint ut giftig og dødeleg. No skal vi i staden ete oss til lykke, men jammen har ikkje kokosoljen snike seg inn der òg.

«Kokosolje har blitt kalt ‘helsens gull’», skriv helsekostkjeda Life: «kan brukes til alt fra å styrke immunforsvaret, beskytte lever, som hårkur og til pannekakesteking». Konkurrenten Sunkost hevdar at kokosolje «er blitt kjent som et mirakelprodukt, som kan brukes til alt!».

Igjen må vi til med ein liten røyndomssjekk: Det finst verken mirakel eller mirakelprodukt, og å bruke noko til alt er sjeldan sunt. Kokosolje har nok ikkje berga mange liv. Men har det tatt nokon?

Giftig professor

Når ein Harvard-professor får stå på store scener og halde foredrag som vert lagde ut på Youtube og er sett 1,4 millionar gongar, og hevde at kokosolje er «rein gift», slik Dr. Karin Michels gjorde på universitetet i Freiburg nyleg, då har noko gått for langt igjen – andre vegen. For kokosolje er openbert ikkje gift. Menneske ved Stillehavet har kokos som viktigaste feittkjelde.

Kokosolje kjem frå kopra – det kvite kjøtet som sit rett innanfor skalet på kokosnøtta. Oljen i dette feite kjøtet inneheld skikkeleg mykje metta feitt.

Feittet i maten vår består stort sett av tre feittsyrer festa til eitt glyserolmolekyl – eit triglyserid. Dei tre feittsyrene treng ikkje vere dei same, og alle triglyserida i eit feitt treng ikkje vere like. Slik består feitt av ei rekke ulike feittsyrer. Ein kaldpressa olivenolje inneheld kring 15 prosent metta feitt og 80 prosent einumetta. Smør inneheld 63 prosent metta feitt. Kokosolje inneheld 86,5 prosent metta feitt.

Så korleis kan nokon seie at kokosolje er sunt? Vel, eit metta feitt er heller ikkje eit metta feitt. Feittsyrene i kokosoljen vert hevda å vere av eit slikt slag (mellomlange) at dei vert fordøydde og forbrunne lettare enn andre metta feittsyrer. Det finst heilt sikkert forsking som støttar dette, slik det finst forsking som seier at metta feitt tettar blodårer, og forsking som seier det ikkje gjer det. Helst skulle eg ville syne til forsking som syner akkurat kvifor og korleis reint kjemisk metta feitt tettar blodårer, men slik forsking finst ikkje, for så nær sanninga er vi lysår unna å vere.

Kokosolje er rett og slett eit døme på kor lite vi veit om korleis maten vi puttar i oss, fungerer. Sjølv om vi dei siste åra har snakka om kor viktig det er å putte i oss gode bakteriar for å stimulere tarmen, var det ikkje til å unngå at det nyleg kom ein studie som syner at å ete slike bakteriar ikkje har nokon effekt. Framleis held eg ein knapp på den israelske studien frå 2015 som syner at to personar kan ete den same maten og få heilt ulik blodsukkerrespons – på bakgrunn av samansetjing i tarmfloraen. Ikkje eitt feitt, ikkje eit sunt kosthald for heile menneskeætta.

Ikkje tynn av det

Noko er likevel enkelt og greitt å slå fast: Å byrje å ete berre kokosolje får deg ikkje til å gå ned i vekt. Det gjeld uansett kor jomfrueleg og rå og lite herda feittet er.

Om vi ser vekk frå feittet, er ikkje kokosolje eingong særleg næringsrikt. Kokosolje er nemleg, om ikkje eitt feitt, så berre feitt, så å seie. 99,9 prosent, for å vere nøyaktig, der smør til samanlikning er 82 prosent feitt.

Det meste av resten av smøret er vatn, men her er òg A-, B-, D- og E-vitamin, kalsium, kalium, fosfor og jod. Mellom anna. Kanskje er det minst like viktig som lengda på dei metta feittsyrene. I det minste som del av eit balansert kosthald, som no og då og for den overskodelege æva er mål og middel og meining og mat.

Kjøper eg kokosolje for helsa si skuld? Nei takk, eg smør meg innvortes med glinsande smør.

Siri Helle