Endeleg! Jepp, eg spanderer eit utropsteikn. For dette skjer ikkje så ofte. Til vanleg går eg mellom butikkhyllene og kjenner på vemodet, oppgjeven over at haustens nyheiter i år som i fjor er samansett av nye aromastoff i yoghurten, nye pølsekombinasjonar på ferdigpizzaen og nye skrukorkar på rømmeposane. Kva skjedde med råvarene? Kvifor handlar innovasjon om å tilsette nye smakar, ikkje skape nye produkt?

Det var likevel ikkje berre fordi forventningane var låge eg jubla bitte lite grann høgt over kva eg fann på Meny i Sogndal denne veka. Sjølv om eg var overraska: Produktet eg fann, var trass alt ein ferdigmiddag. Hønsefrikasseen frå Vossakjøt har heldigvis like lite med tradisjonell ferdigmat og hurtigmat å gjere som med det gjengse matnyheitsproduktet.

Forståelege ord

For det fyrste inneheld pakken lite eg ikkje kjenner att som mat. Og det er den fyrste tommelfingerregelen for god ferdigmathandel: Kjøp mat som inneheld ord du forstår. Eg kunne spart meg for tørka glukosesirup og antiklumpemiddel, men når resten av ingrediensane er så forståelege som 50 prosent høne, vatn, gulrot, kålrot og purrelauk, er både posesausar og pizzabotnar slått ned i støvlane for min del.

For det andre er råvare ei etterlengta nyvinning: Det var på tide at ferdigvarebransjen tok tak i høneoverskotet vårt. Kjøt av høne er seigare enn kjøt av kylling. Det må kokast lenger. Men når kokinga vel er gjord, er produktet langt meir velsmakande. Gamal ku smakar meir enn ung kalv, og gamal høne meir enn altfor hurtigvaksen kylling. Det er perfekt for storkjøken, som har høve til å la ting koke både lenge og vel, så lenge det vert gode og nokolunde rimelege produkt av det til slutt.

Frå kylling og egg

Vi må ete meir høne. Ikkje i tillegg til anna kjøt, sjølvsagt, men på kostnad av det. Då må det, særleg i starten, medan vi vert vane med det, vere minst like enkelt å ete høne som andre typar kjøt.

Kvifor? Fordi vi rett og slett ikkje kan vere kjende av at 2,7 millionar fullt etelege høner vert gassa i hel årleg medan vi stappar i oss altfor billege kyllinglår.

På sikt vil vi sjølvsagt ha eit heilt anna fjørfehald enn vi har i dag. Eit der egg, kylling, høne og hane er monaleg mykje nærare det krinslaupet dei i grunn er tenkt å vere. Ikkje fordi vi ikkje skal tenkje produksjon og avl og sjukdomsførebygging og fôreffektivitet, men fordi vi alltid må ha målet hengande over oss: Målet er ei mest mogleg hønete høne. At dette er eit mål som kan synast uoppnåelege i dag, kor verpehøner lever for seg sjølve i lukka fjøs langt unna slaktekyllingane, etterkommarar etter kvar sine internasjonale hybridrasar, og der dei aller fleste hanane går rett i kverna før dei har sett så mykje som halefjøra på hønemor, er mest eit døme på kor grovt fjørfehaldet vårt for tida bommar på målskiva.

I staden vel vi dei enkle løysingane. Når fugleinfluensa kan true frittgåande høner, lukkar vi dei inne i fjøsa i staden for å sjå etter løysingar for korleis vi kan halde fram med å halde dei ute, eventuelt gjere dei mindre utsette for slike sjukdommar. Når verpehønene vert så effektive at marknaden ikkje klarar å omsette dei som mat lenger, puttar vi dei i betongblandinga i staden for å sjå på om dei nye, overenkle kyllingprodukta vi har skapt, kan ha noko med å gjere at stadig færre vil ha seige høner.

Difor er Hønsefrikassé frå Vossakjøt eit sjeldan skot på ferdigmatstammen: eit steg i riktig retning – berre å putte i gryta nokre minutt og servere med mjølne poteter. Men han er skremmande anonym, pakken, der han ligg. Han ropar ikkje ut verken frå reklameskilta eller tilbodsbrosjyrane. Så skal han halde på hylleplassen sin, er det du og eg som må rope for han. «Kvar mann, si høne», var det éin gong nokon som sa. No må vi seie «kvar ferdigmathylle, sin hønserett».

Siri Helle