Eg kan, om eg vil, klare å dele verda inn i to typar menneske: Dei som likar smør, og dei som ikkje likar smør. Og då må eg, før eg seier noko meir, få spesifisere at eg med smør meiner kinna fløyte eller rømme av kumjølk, varsamt salta og så fast at det ikkje kan smørjast med kniv om det kjem rett frå kjøleskåpet (heldigvis, for då er det lov å skjere det med ostehøvel).

Årsaka til at eg kan dele folk så bastant i to grupper, er at eg synest så synd på dei på den eine sida. For lat oss vere ærlege: Det er få ting i livet som gjev så stor glede som godt smør. Anten det er i ei tjukk skive på nybaka brød, i rause mengder kring den steikte fisken, i endå større kvantum gøymt i potetstappa eller kveitebollane, eller rett og slett og i største løynd ete med skei rett frå pakken, så ser eg på smør som heilt og fullt uslåeleg.

Det kan ha bitte litt å gjere med at eg ser på alternativa som så latterleg mykje dårlegare, sjølvsagt. Ein god olivenolje kan sjølvsagt vere god, han, på ei skive sprøtt landbrød, men det vert noko heilt anna. Og uansett så langt frå det vi vanlegvis ser som smørerstatning: den kjemiske prosessen vi til dagleg kallar margarin.

langt til botnen

Denne teksten skulle eigentleg ikkje handle om kvifor smør er så uendeleg mykje betre enn margarin. Eg ville heller sjå på om det er mogleg å gjere smør betre gjennom å setje til ulike smakar.

Urter, krydder og kvitlauk er dei vanlegaste prefiksa framom smør, og framgangsmåten er i utgangspunktet enkel: Du tek smør og set til andre smakar du likar, så får du eit produkt som høver særleg godt til noko spesielt. Til dømes er det mange som brukar kvitlaukssmør til bagettar og grillmat, kryddersmør til biff og urtesmør til reker.

Ja, så mange gjer det at industrien har oppdaga at her er det pengar å tene på å late folk flest sleppe å røre smøret sitt sjølv. Resultatet er at det no er ei heil rekke ulike urte-, krydder- og kvitlaukssmør å få kjøpt. Men er dei verde pengane?

Vi byrjar på botnen – som er lågt nede. For når eg som nemnt ikkje hadde tenkt at denne spalta skulle handle om skilnaden på smør og margarin, var det fordi eg ikkje trudde nokon kom til å jukse med smøret i produkta sine.

Men nett det har nokon gjort. Nærare bestemt Meny, og produktet deira Glaze Urtesmør, som aldeles ikkje er laga på smør, men rapsolje og myseproteinkonsentrat og aroma frå hydrolysert vegetabilsk protein. Til deira forsvar får eg ta med at årsaka nok er at ein glaze er noko som skal penslast på og difor bør vere flytande i romtemperatur, men då får dei heller kalle produktet sitt for Urtemargarin eller Urteolje. Smør er det ikkje.

Sponsorbillett

Meny har fleire kunstar på lager. Ein heil serie med smaksette smør i det dei kallar høgkvalitets-EMV-serien sin. Jacobs Utvalgte har Urtesmør med ramsløk/flaksalt, Hvitløkssmør, Kryddersmør, Kryddersmør til fisk og Umamismør.

Smørblandingane har det til felles at dei inneheld like mange tilsetjingsstoff som reine ingrediensar. Kryddersmøret inneheld ifylgje lista kryddera paprika, lauk og kvitlauk. Fiskesmøret er tilsett persille og sennep. I ramslauksmøret er det 1,4 prosent ramslauk. Så er det sitronpepar, men kva andre urter som er der, er heller ullent.

Og det er meir som er ullent på akkurat desse pakningane: Dei er merkte med merkelappen «Matskatt». Matskatt er Menys eiga merkeordning for «Norske produkter med unik kvalitet, i kombinasjon med lokal identitet og en god historie». Merkeordninga inneheld massevis av flotte produkt som verkeleg har det litle ekstra – frå Tine Alpeost til Hvasserasparges og klippfisk frå Dybvig. Men kva i alle dagar gjer eit dårleg smakssett smør som det ikkje eingong er mogleg å finne ut kor er produsert, i eit slikt selskap? Fint lite, vel eg å tru, bortsett frå at sertifisøren som har produsert det, har snike seg til ein sponsorbillett.

Synnøve Findens Kryddersmør med paprika, med kvitlauk og med ramslauk og sitron slit endå meir under lange innhaldslister enn Jacobs Utvalgte. Eit kvitlaukssmør treng ikkje tjue ingrediensar. Då kan ein heller gjere som den vesle produsenten Nesjar: lage kvitlaukssmør av smør, kvitlauksgranulat, salt, dill og kvit pepar.

Siri Helle