JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Frå matfatetKunnskap

Klimavenleg sjølvforsyning

Forskarar meiner vi kan verte sjølvberga i Noreg – om vi kuttar kjøt, egg og meieriprodukt. 

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Sauer og 17. mai: Norskare vert det ikkje. Men kor lenge får det vare?

Sauer og 17. mai: Norskare vert det ikkje. Men kor lenge får det vare?

Foto: Jan Kåre Ness / NTB

Sauer og 17. mai: Norskare vert det ikkje. Men kor lenge får det vare?

Sauer og 17. mai: Norskare vert det ikkje. Men kor lenge får det vare?

Foto: Jan Kåre Ness / NTB

4111
20230929
4111
20230929

I august 2021 bestemte regjeringa at eit utval skulle greie ut korleis Noreg kan nå målet vi har sett oss i klimalova: å verte eit lågutsleppssamfunn innan 2050. Innan 1. november i år skal Klimautvalet 2050 legge fram ei offentleg utgreiing om kva vegval Noreg må ta for å verte nettopp dette lågutsleppssamfunnet. 

Utvalet har heimeside, og her kan ein lese både den mellombelse rapporten frå i fjor – i tillegg til kva utgreiingar dei har henta inn frå eksterne faggrupper. I denne kategorien finn vi mellom anna dagens tekst: Nibio og Ruralis’ utgreiing «Produksjonspotensial i jordbruket og nasjonal sjølforsyning med mat».

Konklusjonen som vert presentert i nettsaka, er pirrande: «det er mulig å forsyne Norges befolkning med et plantebasert kosthold basert på kun norske arealressurser».

Eit sjølvforsynt Noreg der, altså. Men kvifor – i graslandet Noreg, meiner eg, der 3 prosent av arealet er åkerland medan over 40 prosent er beitemark – skal kosthaldet vere plantebasert?

Mat om vinteren

I mandatet bed Klimautvalet om svar på teknisk potensial for dyrking av alle plantevekstar til menneskemat – altså korn, belgvekstar, frukt, bær og grønsaker. Så kjem beitebruken: «Overordnede vurderinger av hvordan man kan få mest mulig ut av tilgjengelige beiteressurser», vert det bede om.

Med andre ord: Utvalet vil ha bilete av korleis Noreg kan fø seg mest mogleg sjølv. I avsnittet om korleis ein skal utnytte utmarks- og innmarksbeite best mogleg, vert det poengtert at sjølv om beitepotensialet i utmark i Noreg er stort – heile 55 prosent av det ligg unytta – hjelper ikkje det om vi ikkje har anna areal til dyra den delen av året det ikkje er høve til å beite. Skal ein til dømes nytte sau til å ta ut alt tilgjengeleg beiteareal i Troms, må grovfôrarealet aukast med 114.000 dekar.

Rapporten dreg opp tre scenario for sjølvforsyning i Noreg i 2050, slik mandatet bad om. Eitt med berre planteproduksjon, eitt med meieri- og eggproduksjon og kjøt som biprodukt, og eitt med ein avgrensa svinekjøtproduksjon i tillegg. I alle scenarioa er altså norsk sauehald historie.

Korn og potet

Og konklusjonen har vi alt: Berre det reint plantebaserte jordbruket vil kunne levere nok energi og protein til å fø alle nordmenn i 2050. Villfisk skal vi framleis ete, men han er så kalorifattig at sjølv om vi mangedoblar konsumet, vil det ikkje utgjere meir enn eit par prosent på fôrsetelen vår. Så må vi ete mykje korn, potet, gulrot, kålrot og andre lagringsgrønsaker – og konservere frukt og bær og lage proteinprodukt av belgvekstar og oljevekstar. Med ein gong vi lèt fulldyrka mat gå gjennom ein dyremage, går det gale. Då får vi for få kaloriar til slutt, for det er ikkje til å kome unna at dyra brukar fleire kaloriar enn dei produserer.

Skal vi verte sjølvforsynte etter denne modellen, må vi altså late alt jordbruksland utanfor flatbygdene på Austlandet, Jæren og Trøndelag gå ut av bruk. Det trur eg eigentleg ingen ynskjer seg. Eg synest òg det er rart at rapporten, som tidlegare har brukt mykje plass på beitepotensial, tilsynelatande ikkje tek endringar i dyrehaldet i meir beitevenleg retning inn i denne delen av rapporten.

Kva skal vi så lære av dette? At sjølvforsyning ikkje er så enkelt som det fyrst høyrest ut, kanskje. Men at det framleis er mogleg – kanskje ikkje kvart einaste år, men i det minste som eit mål å sikte mot.

Men samstundes: at det målet ikkje må gå på kostnad av at vi kan bruke alle ressursar vi har til å produsere mat i Noreg. Det vert liksom litt feil om vi skal late store delar av landet ligge ubrukt, vert det ikkje?

Nei, i staden for bastant scenariotenking treng vi praktisk løysingstenking. Rapportskrivarane er inne på det og ville nok vore meir fleksible om ikkje mandatet frå Klimautvalet hadde avgrensa dei. Lat oss håpe den stilla ikkje finn vegen inn i NOU-en som snart kjem – for er det noko både klima- og matpolitikk ikkje treng nett no, så er det teoretiske løysingar som ikkje fungerer i den verkelege verda.  

Siri Helle

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

I august 2021 bestemte regjeringa at eit utval skulle greie ut korleis Noreg kan nå målet vi har sett oss i klimalova: å verte eit lågutsleppssamfunn innan 2050. Innan 1. november i år skal Klimautvalet 2050 legge fram ei offentleg utgreiing om kva vegval Noreg må ta for å verte nettopp dette lågutsleppssamfunnet. 

Utvalet har heimeside, og her kan ein lese både den mellombelse rapporten frå i fjor – i tillegg til kva utgreiingar dei har henta inn frå eksterne faggrupper. I denne kategorien finn vi mellom anna dagens tekst: Nibio og Ruralis’ utgreiing «Produksjonspotensial i jordbruket og nasjonal sjølforsyning med mat».

Konklusjonen som vert presentert i nettsaka, er pirrande: «det er mulig å forsyne Norges befolkning med et plantebasert kosthold basert på kun norske arealressurser».

Eit sjølvforsynt Noreg der, altså. Men kvifor – i graslandet Noreg, meiner eg, der 3 prosent av arealet er åkerland medan over 40 prosent er beitemark – skal kosthaldet vere plantebasert?

Mat om vinteren

I mandatet bed Klimautvalet om svar på teknisk potensial for dyrking av alle plantevekstar til menneskemat – altså korn, belgvekstar, frukt, bær og grønsaker. Så kjem beitebruken: «Overordnede vurderinger av hvordan man kan få mest mulig ut av tilgjengelige beiteressurser», vert det bede om.

Med andre ord: Utvalet vil ha bilete av korleis Noreg kan fø seg mest mogleg sjølv. I avsnittet om korleis ein skal utnytte utmarks- og innmarksbeite best mogleg, vert det poengtert at sjølv om beitepotensialet i utmark i Noreg er stort – heile 55 prosent av det ligg unytta – hjelper ikkje det om vi ikkje har anna areal til dyra den delen av året det ikkje er høve til å beite. Skal ein til dømes nytte sau til å ta ut alt tilgjengeleg beiteareal i Troms, må grovfôrarealet aukast med 114.000 dekar.

Rapporten dreg opp tre scenario for sjølvforsyning i Noreg i 2050, slik mandatet bad om. Eitt med berre planteproduksjon, eitt med meieri- og eggproduksjon og kjøt som biprodukt, og eitt med ein avgrensa svinekjøtproduksjon i tillegg. I alle scenarioa er altså norsk sauehald historie.

Korn og potet

Og konklusjonen har vi alt: Berre det reint plantebaserte jordbruket vil kunne levere nok energi og protein til å fø alle nordmenn i 2050. Villfisk skal vi framleis ete, men han er så kalorifattig at sjølv om vi mangedoblar konsumet, vil det ikkje utgjere meir enn eit par prosent på fôrsetelen vår. Så må vi ete mykje korn, potet, gulrot, kålrot og andre lagringsgrønsaker – og konservere frukt og bær og lage proteinprodukt av belgvekstar og oljevekstar. Med ein gong vi lèt fulldyrka mat gå gjennom ein dyremage, går det gale. Då får vi for få kaloriar til slutt, for det er ikkje til å kome unna at dyra brukar fleire kaloriar enn dei produserer.

Skal vi verte sjølvforsynte etter denne modellen, må vi altså late alt jordbruksland utanfor flatbygdene på Austlandet, Jæren og Trøndelag gå ut av bruk. Det trur eg eigentleg ingen ynskjer seg. Eg synest òg det er rart at rapporten, som tidlegare har brukt mykje plass på beitepotensial, tilsynelatande ikkje tek endringar i dyrehaldet i meir beitevenleg retning inn i denne delen av rapporten.

Kva skal vi så lære av dette? At sjølvforsyning ikkje er så enkelt som det fyrst høyrest ut, kanskje. Men at det framleis er mogleg – kanskje ikkje kvart einaste år, men i det minste som eit mål å sikte mot.

Men samstundes: at det målet ikkje må gå på kostnad av at vi kan bruke alle ressursar vi har til å produsere mat i Noreg. Det vert liksom litt feil om vi skal late store delar av landet ligge ubrukt, vert det ikkje?

Nei, i staden for bastant scenariotenking treng vi praktisk løysingstenking. Rapportskrivarane er inne på det og ville nok vore meir fleksible om ikkje mandatet frå Klimautvalet hadde avgrensa dei. Lat oss håpe den stilla ikkje finn vegen inn i NOU-en som snart kjem – for er det noko både klima- og matpolitikk ikkje treng nett no, så er det teoretiske løysingar som ikkje fungerer i den verkelege verda.  

Siri Helle

Emneknaggar

Fleire artiklar

Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Foto: Heiko Junge / NTB

UtanriksSamfunn

Noreg skal vera det mest demokratiske landet i verda, men ignorerer Asias fremste og samstundes mest truga demokrati

HalvorEifring
Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Statsminister Jonas Gahr Støre avsluttar Kina-vitjinga i fjor i Shanghai, den største byen i landet og den travlaste hamna i verda.

Foto: Heiko Junge / NTB

UtanriksSamfunn

Noreg skal vera det mest demokratiske landet i verda, men ignorerer Asias fremste og samstundes mest truga demokrati

HalvorEifring
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet måndag denne veka.

Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet måndag denne veka.

Foto: Dag og Tid

KommentarSamfunn

Venstre­­populisme på norsk

Ap bør skale av nokre marknadsteknokratar for å gje rom for ein populistisk storkoalisjon til venstre.

Rune Slagstad
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet måndag denne veka.

Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet måndag denne veka.

Foto: Dag og Tid

KommentarSamfunn

Venstre­­populisme på norsk

Ap bør skale av nokre marknadsteknokratar for å gje rom for ein populistisk storkoalisjon til venstre.

Rune Slagstad

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis