Lytt til artikkelen:

Helgemorgon. Du vaknar heilt av deg sjølv nett høveleg tidleg (eller seint, slikt er jo relativt desse to frie, sjølvstendige dagane), og du har ingen planar og vert difor liggande i senga ei god stund til – heilt til eit eller anna får deg til å stå opp. Kanskje er det kaffityrsten, kanskje er det tvert om noko som må ut i andre enden, eller kanskje er du rett og slett nysgjerrig på kva som no gøymer seg i denne blanke dagen.

Det er truleg at du då går i gang med frukost. At du ynskjer deg noko litt ekstra, eit eller anna som er litt annleis enn leverposteiskiva eller frukostblandinga du vanlegvis trykker i deg, idet du eigentleg alt skulle ha vore ute av døra og difor ikkje har tid til å kjenne etter kva frukosten din eigentleg smakar. Det er ikkje noko gale i det. Ja, eg vil nærast gå så langt som å seie at du har rett på ein frukost fylt av glede. Og kva er vel meir gledeleg enn varmt, nysteikt brød?

Nei, det er ingen tvil, det er det denne helgefrukosten krev. Men korleis skal han få det til? For varmt brød til helgefrukosten kjem ikkje av seg sjølv, og kanskje er varm gjærbakst så nær magisk fordi det er såpass vanskeleg å få til.

Sjølvsagt kunne vi ha laga deigen kvelden før og late ho heve kaldt over natta. Det ville ho berre hatt godt av. Men likevel ville helgefrukosten tatt si tid, for vi måtte tatt att deiga, forma ho og etterheva før vi steikte bakverket, og så (og dette er vanskelegast) late den brennheite baksten kvile før vi skar han opp, og med eitt ville frukosten ha vorte ein brunsj, og kva er no det for måltid om vi framleis har eit mål om å få noko ut av denne helgedagen?

Langreist

Nei, om ein ser slik på det, er det ikkje rart at stadig fleire av oss tyr til halvsteikt bakverk. Halvsteikt bakverk er brød eller rundstykke som er steikte litt, men toler å steike endå litt meir. Dei kan vere vakuumerte eller frosne, men har det til felles at dei ikkje er bakte i går, men framleis er som nybakte når dei kjem ut av steikeomnen – sprø der dei skal vere sprø, og mjuke der dei skal vere mjuke.

Ifylgje Matvett.no, nettstaden matbransjen har laga for å redusere matsvinn, gjer vi til og med eit godt miljøval då: «Sett i lys av at vi kaster såpass mye mat, og spesielt brød, er dette egentlig en positiv utvikling», skriv dei.

Men skal tru om Matvett.no har fått med seg, og i så fall om dei har teke med i rekneskapen, at brorparten av alt slikt halvsteikt bakverk har reist halvsteikt hit frå eit anna land?

Ciabatta er eit italiensk svar på den franske bagetten: eit lite, fint og luftig sandwichbrød. Likevel vert alle halvsteikte ciabattaer som er å få kjøpt i norske daglegvarebutikkar, laga i Frankrike. Ikkje éin vert laga i Noreg. Det same er diverre å seie om bagettane, franske dei òg, stort sett, med unnatak av nokre tyske, og så lagar frysebrødprodusenten Hatting det meste av produkta sine i Danmark (berre hamburgar- og pølsebrød vert laga i Noreg). Det finst eit og anna halvsteikt brød som er laga i Noreg – til dømes får Eldorado laga dei halvsteikte brøda sine i Noreg, men hovudregelen er import.

Kvifor er det slik? Kanskje lyt vi innom det eigentleg lite helgekosvenlege tollvernet for å finne svaret.

Tollreglar

Brød er laga av korn vi kan dyrke i Noreg. Men vi lagar ikkje nok, og difor sper vi på med import. Importkornet kjøper vi til lågare prisar, på grunn av lågare produksjonskostnader. For at ikkje dei importbaserte produkta skal verte billegare enn dei norske, har styresmaktene laga eit kompensasjonssystem. Det heiter RÅK-ordninga (RÅK står for råvarepriskompensasjon) og fungerer mellom anna slik at råvareprisen industrien betaler, ligg ein stad mellom norsk kornpris og importprisen. Mellomlegget på importen kallar vi toll, og mellomlegget til norske kornprodusentar betaler staten i form av prisnedskriving. Slik skal det alltid vere like god økonomi i å bruke norsk som importert kornråvare.

Men sjølv om ordninga er til for å verne tilarbeidde råvarer, klarar ho ikkje heilt å femne om tilarbeidd korn i form av brød. Ifylgje marknadsrapporten til Landbruksdirektoratet for 2019 vert det ikkje betalt ut prisnedskriving til korn og kornprodukt i ferdigvarer. Då vert slik produksjon truleg dårleg økonomi.

Import av bakevarer har auka om lag parallelt med forbruk av halvfabrikat dei siste åra – det vil seie kraftig. Systemet bør snarast søke å stogge denne utviklinga. Framleis kan vi halde på luksuriøse laurdagsmorgonar med eitt av få unnatak frå importregelen: Hjå Rema er det mogleg å få tak i norskproduserte Flerkornbriks og Lyse Frøbriks i frysedisken.

Helgekosen lenge leve.

Siri Helle