Utmarka

Dei fleste norsk gardane er små. Storgardar i europeisk forstand finst ikkje her i landet, og storgardar i norsk forstand finst einast i nokre såkalla flatbygder.

Difor har det alltid vore eit mål for norske bønder å nytte utmarka, å gjere garden større, å samle den energien fotosyntesen har skapt og lagt att der naturen rår åleine, utan hjelp frå jorddyrkande menneske.

Seterbruket er klassikaren her. Ved å føre buskapen til fjells, til seters, kunne ein spare heimejorda til menneskemat og vinterfôr. Setra fylte opp matfatet på heimegarden.

Kor gammalt seterbruket er, veit vi ikkje. Den tyske historikaren Adam frå Bremen, som skreiv om Skandinavia kring 1050, fortel at nordmennene førte buskapen sin ut i øydemarka om sommaren. Det er nok seterbruket han omtalar på denne måten.

I min barndom førte vi sauene til fjells om sommaren. Dei var borte eit par månader og kom feite og fine heim att, velfylte av bunden og oppsamla solenergi. I tillegg tolte parasittane dårleg at vertsdyra var borte eit par månader. Føringa til fjells gav friske dyr.

I ein del norske fjellområde, som i østerdalstraktene, finst det rikelege mengder reinlav, såkalla måsså. Egil Simensen og Bjørn Brænd skriv om dette dyrefôret, om samling og transport, i boka Hest i Nord-Østerdalen.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare