Historia er full av fyrstar og maktpersonar med varierande namn: kongar, keisarar og mykje anna. Å vere mektig fyrste er eit farleg liv. Ein ting er at sjølve livet er i fare. Klassiske historieverk, som Det gamle testamentet, Iliaden og Heimskringla er fulle av døde fyrstar.

Ein annan ting er at sjølve fyrstedømmet, embetet, kan bli sopt bort av historiske krefter som er i stigande makt.

Ekskong Faruk i Egypt sa ein gong på 1950-talet at det ved neste tusenårsskifte ville finnast fem kongar i verda: dei fire i kortstokken og den engelske. Hans eiga kongetid var i alle fall snart ute.

Den engelske kongen, for ikkje å seie dronningane, har greidd seg godt så langt, saman med nokre kongar i Nord-Europa.

Men mange fyrstehus, kongehus og keisarfamiliar har det gått gale med. Dei er blitt borte.

Keisarnemninga er romersk, oppkalla etter Julius Cæsar. Cæsar var eit romersk familienamn.

Og keisarane kom til å myldre i europeisk historie, men også utanfor Europa, i Japan, i Etiopia og i Iran. I Den sentralafrikanske republikken kalla president Bokassa seg keisar Bokassa I på slutten av 70-talet. Hans tid som keisar vart kort.

Den mest strålande keisartittelen i moderne tid er nok tittelen keisaren av India. Knapt nokon keisar i historisk tid har regjert over så mange som keisaren av India.

Og den første keisaren av India var ei kvinne, ei keisarinne, dronning Victoria. Ho tok tittelen i 1876, og etterkomarane hennar bar tittelen fram til 1947, då India vart sjølvstendig og kong Georg V sa frå seg keisartittelen. Vår tids Elisabeth II nådde aldri fram til denne tittelen.

Engelsk handel og næringsliv gjekk inn i India før den engelske staten. Det austindiske handelskompaniet var ein sentral aktør i første fasen. I 1858 overtok den engelske krona dette handelskompaniet. India vart ein koloni styrt av ein visekonge.

Og i 1876 fekk altså India ei keisarinne.

Det gjekk ille med den indiske kolonien, som med mange andre. I 1947 var kolonitida over, og India vart sjølvstendig. Etter ein blodig borgarkrig vart India delt, i hovudsak mellom hinduar og muslimar. Pakistan vart delt i to, Aust-Pakistan og Vest-Pakistan med halvøya India mellom seg. I 1971, etter ein ny blodig krig, vart også Pakistan splitta. Aust-Pakistan vart til Bangladesh.

Freden har ikkje lagt seg i dronning Victorias gamle keisardømme. I Kashmir ber indarar og pakistanarar framleis våpen på kvarandre.

Avviklinga av det engelske keisardømmet i India var svært stygg. India var juvelen i krona for det engelske koloniveldet. Tapet av India gjorde vondt. Oppløysinga skjedde under ei Labour-regjering. Churchill, ein gammaltruande imperialist, var i ilter opposisjon.

Louis Mountbatten, ein engelsk krigshelt og ein eldre slektning av prins Phillip, var visekonge i India under avviklinga av det engelske koloniveldet. Ettertida har gitt han eit godt ettermæle for dette.

Men mange var såre. I ein populær serie om det engelske kongehuset freser Churchill mot Mountbatten: Det var han som gav bort India.

Keisardømmet over India, der nokre hundre millionar mørkhuda indarar hadde keisaren sin sitjande med eige hoff på Buckingham Palace i London, var ikkje liv laga. Det vart kasta på den skraphaugen historia held seg med.

Der ligg det med mange andre avsette fyrsteslekter, med avskaffa gudefamiliar, med skandaliserte politiske tenkjarar og mykje anna som lyste og skein ein gong.

Ettertida er nådelaus mot fortida, og mest brutal mot det som ein gong glitra mest.

Andreas Skartveit