Desse tre øyane er granneøyar inne i Ryfylke. Gjennom historia har folket på desse øyane stort sett levd av jordbruk. Finnøy er den frodigaste og rikaste. Dei to andre er mykje fjell og berg, med jordflekker imellom. Det har ikkje alltid vore feitt. Skartveit og Byre er i dag plaga av fråflytting. Finnøy har fått tunell til Stavanger og er i vokster.

Dei tre øyane har alle si forteljing om korleis den store norske historia kom innom og sette sine spor i små lokalsamfunn.

Ogmund Finnsson budde på kongsgarden Hesby på Finnøy. Han var drottsete i Noreg under dronning Margrete på slutten av 1300-talet. Drottseten representerte dronninga for nordmennene, og han var rikets første mann. Han åtte gardar over heile Skandinavia. Kona hans var av fint folk, barnebarnet til den heilage Birgitta i Sverige. Då Ogmund døydde, barnlaus, vart kona henta til København for å bli overhoffmeisterinne for den danske dronninga.

Så sentralt har Finnøy aldri stått i norsk politikk, korkje før eller sidan. Ogmund var ein mektig mann.

Byre er den minste av øyane, med tre gardar i drift i dag. Også dei tok seg ei rolle i historia då det drog seg til. I 1397, i Kalmar, valde skandinaviske stormenn Erik av Pommern til fellesskandinavisk konge, eit forsøk på å skape Norden. Kalmarunionen var skapt. Det skulle vise seg å bli mislukka.

Ein av dei 13 norske riddarane som hengde seglet sitt under kroningsbrevet, var Arnbjørn i Byre. Ein konsekvens av det Arnbjørn og dei andre gjorde i Kalmar, var at danske stormenn fekk råderett over norsk jord. Slik kom Hartvig Krummedike til å eige Byre ei tid. Han var ein brutal holsteinar og ein av dei mektigaste i fellesstaten. Det var han som slo i hel Knut Alfsson etter å ha lova han fritt leide for å møte på borga på Akershus. Ettermælet hans er elendig.

Seinare kom Eske Bille, ein annan mektig danske, til å eige Byre. Skartveit kom med i ein stor historisk ballade, utan at folket der forstod så mykje av det som hende.

Kongen var Kristian IV. Han hadde fleire svigersøner som regjerte saman med kongen, og som tok godt for seg av gods og gull. Det irriterte mange av dei som ikkje slapp til. Ein slik svigerson var Hannibal Sehested, som raska til seg eigedomsretten til øya Skartveit.

Då kongen døydde, kom hemnen. Svigersønene kom for retten, og det gjekk dei ille. Ein av dei, Corfitz Ulfeldt, rømde til Sverige og gjekk i svensk teneste. Han er quislingen i dansk historie, før nemninga fanst. Kona hans, Leonora Christine, vart sett i arrest i Det blå tårnet, der ho skreiv dei triste livsminna sine, klassikaren Jammer Minde.

Og Hannibal Sehested miste Skartveit, øya hans i Ryfylke.

Ettermælet hans er mykje betre enn Corfitz Ulfeldts. Sehested bygde opp norsk administrasjon og forsvar, også postvesenet. Han gjorde så mykje for Noreg at det vekte uro og misunning i den danske adelen. Og noko av det som låg att etter han, kom til nytte i 1814. Etter dom og rettsoppgjer kom han tilbake i sentrale posisjonar i dansk politikk.

For desse tre ryfylkeøyane vart daneveldet konkret og nært. Fremste mannen til fellesdronninga budde på Finnøy, og kongens fremste menn åtte Byre og Skartveit. På desse øyane flaut lokalhistoria og rikshistoria saman.

Eg har mine røter på desse øyane. Mor vart fødd på Byre i januar 1908. Far vart fødd på Skartveit ein månad seinare. Dei to gifte seg i 1935 og flytte etter kvart til Finnøy for å drive gard. Der vart eg fødd i januar 1937.

Og eg, med røter frå alle tre øyane, kom til å møte Hannibal Sehested att seinare. I 25 år hadde eg mitt arbeid på Sehesteds plass, forlagsplassen i norsk bokheim.

Om ein ser etter, finst det historie overalt.

Andreas Skartveit