Wenn jemand eine Reise tut, so kann er was erzählen, seier ein tysk diktar. Den som har vore på reise, har noko å fortelje.

Reiselysta har følgt menneska så langt vi kjenner historia. Abraham drog frå Ur i Kaldea til Kanaan, og kom inn i verdshistoria. Paulus farta rundt Middelhavet og endra tru og tanke på dei kantar for tusenår. Forfedrane våre segla skipa sine til Island, Grønland og Vinland, og på elvane kom dei til Gardarike og Miklagard.

Som så mykje anna i samfunn og menneskeliv er reisinga knytt til den teknologiske utviklinga. Dei norrøne langskipa gjorde det mogeleg å segle langt, over opne havstrekningar.

Toget var eit stort sprang for reisinga. Det var nytt og spennande.

Farfaren min, Andreas Skartveit, var bonde på Skartveit i Ryfylke. Då Bergensbanen vart opna i 1909, bestemte han seg for å gjere ære på kona si, Olena Skartveit, som hadde født han tolv barn. Han inviterte henne på tur frå Bergen til Kristiania med den nye banen.

Då dei hadde passert Finse og unnabakken starta, vart farmor skremd. «Nei, å nei!» ropa ho, «dette går ramlande gale!»

Det gjorde ikkje det. Dei kom heim att, med båt rundt kysten.

I 1951, godt 40 år seinare, var vi nokre ungdommar frå Ryfylke som ville prøve å kome inn på den nye skulen på Jæren, Rogaland offentlege landsgymnas.

For mange av oss var dette eit stort sprang. Mykje var nytt og ukjent. Nokre av oss var dei første i slekta som søkte oss til høgare utdanning, gymnas, som det då heitte.

For å kome til opptaksprøva på Bryne, der skulen låg, tok vi først lokalbåten til Stavanger. Derifrå tok vi toget til Bryne. Dette var vår første togreise. Vi greidde opptaksprøva, og skule og hybelliv kunne starte.

Ti år seinare var eg student i Oslo. Det var påske. Og eg hadde lite å gjere. Etter å ha snakka med mor på telefonen fann eg ut at eg ville reise heim for resten av påsken. Eg fann eit fly. Så kom eg vandrande inn på tunet heime, der mor hengde opp vask. Ho kjende meg ikkje. At denne framandkaren i den lyse dressen som kom vandrande inn på tunet, var eg, var ein utenkjeleg tanke. Ho hadde jo akkurat snakka med meg i telefonen.

Ein ven av meg studerte ved NTH i Trondheim. Han var nygift, og kona hans heldt familieøkonomien oppe.

Mor hans, på Hebnes i Ryfylke, ville vitje dei nygifte. Det var i 1960, og ho ville ta fly, som ho aldri hadde gjort før.

Ho sette seg inn i flyet på Sola, med stort alvor. Ho sette seg ned i stolen og fasta beltet. Så tok ho tak i sidene på stolen og såg rett fram. Ho hadde fått vindaugsplass, og då flyet gjekk inn for landing på Værnes, la det seg på skrå, som fly gjer ved landing. Ho sat då og såg i vindauget, på bakken som nærma seg fort.

Roleg vende ho seg til sidemannen: «Å nei, å nei! Tenk at vi kom nesten heilt fram før vi datt ned!»

Og i dag? Flyindustrien, teknologiens triumf, er blitt for stor for sin eigen marknad. Skattebetalarane må hjelpe til for å halde han i live. Og ungdommar fartar verda rundt, frå flyplass til flyplass, for å hente kunnskap der han er å finne.

Det har gått fort. Flyet har dominert reisinga i mi levetid. I fars levetid var det båten og toget som sende folk omkring.

Ein gammal mann eg eingong kjende, sat og bladde i det leksikonet som nyleg var kome.

Her har verda eksistert i uendeleg tid, og så har det meste skjedd i mi tid, slo han fast.

Andreas Skartveit