Då kongane var éi slekt

Det har gått til atters med dei europeiske kongehusa. I land etter land er dei sopte bort siste hundreåret. Underleg nok er det dei mest stabile demokratia i Nord-Europa som har halde fast ved den monarkiske styringsforma: England, Nederland, Belgia og dei skandinaviske landa. Sørpå har Spania fått kongen sin tilbake etter nokre tiår med fascistisk diktatur.

Kan forklaringa vere at desse demokratia det siste hundreåret har vore stabile nok og etablerte nok til å halde kongehusa utanfor politikken, med den politiske risikoen politikken alltid ber i seg? At kongane her har overlevd ved å akseptere si reelle maktløyse, utestengde frå den politiske makta av stramme konstitusjonar, forma av folkevalde forsamlingar?

Svenskekongane har rett nok prøvd seg i politikken. Resultatet er at dagens svenskekonge er den mest avstrippa av alle dagens kongar. Ikkje eingong regjeringsskifta får han ha handa si i.

Ein del av striden i 1905 handla om å halde kongen borte frå utanrikspolitikken. Unionskongane meinte at dei skulle ha eit ord med i laget her, og det skapte mange problem for regjeringane, både i Stockholm og i Christiania.

For hundre år sidan såg det heilt annleis ut. Dei store rika hadde monarkar, kongar og keisarar på trona. Og dei hadde god kontakt med kvarandre. Tsaren i Moskva, keisaren i Tyskland og kongen i England var søskenbarn. Dronning Victoria var bestemor til alle tre. Dei var saman i barndommen, dei segla saman og dei dyrka og heidra kvarandre. Keisar Vilhelm i Tyskland vart utnemnd til heidersadmiral i The Royal Navy.

Så kom krigen, og det skar seg. I 1917 bomba tyske fly London, og det voks fram sterke antityske stemningar. Det gav seg mange slag utslag.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare