Musikk

Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Koronapandemien har teke kvelartak på kulturlivet. Artistane må sitje heime, jazzkafear og rockeklubbar er truga av konkurs. Kva Musikk-Noreg sit vi att med når pandemien ein dag er over? Det er ikkje sikkert det blir så verst, meiner Audun Vinger, som er musikkskribent og fast meldar i Dagens Næringsliv.

– Når det gjeld livemusikken, har koronapandemien gått mest ut over dei store arrangementa. Mange mindre og smalare konsertar har jo late seg gjennomføre, seier Vinger.

Gjennom mange år vart til dømes jazzfestivalane stadig større: større publikum, fleire artistar, større namn frå utlandet.

– Og mindre jazz.

– Ja, det òg. Arrangørane satsa på det store, og det gav mange ringverknader for lokalt næringsliv. Men det kunstnarlege vart ofte mindre viktig. Det er mogleg å sjå pandemien som ein sunn omstart, der arrangørar og musikarar må lære oppdraget sitt på nytt.

Attende til kjernen

I sommar fekk Vinger med seg festivalar i Molde, Haugesund, Lillehammer, Kristiansand og Oslo, og koronaavgrensingane kjendest nærast forfriskande.

– Det var maks 200 på kvar konsert. Festivalane kan ikkje halde fram slik på sikt. Men for oss som var der, var det svært gjevande. Det kjendest som å gå attende til kjernen, med fokus på musikken og dei som er der for å lytte, ikkje på dei store folkemengdene.

– Ein del av infrastrukturen rundt musikken kan forsvinne: Selskap som riggar lyd og lys slit, somme av dei går konkurs?

– Dei selskapa er laga for dei store folkefestane, og Noreg har hatt unaturleg mange slike i høve til folketalet. Det har vore mange store selskap som har drive med lys, lyd og billettsal. Det har òg vore mange småbedrifter som har levd av festivalane, dei som har levert catering, økologiske pølser, merchandise og lokal drikke.

Triste, gamle dagar

Om koronastenginga held fram lenge, kan ein frykte at musikklandet Noreg rykkjer attende til noko som liknar 1980-åra, trur Vinger.

– Da var Kalvøya den einaste rockefestivalen i landet, og ein måtte til Göteborg for å høyre Bruce Springsteen spele. Det kjem jo ikkje til å bli fullt så ille. Men det store kulturlivet er faktisk ganske nytt i Noreg. Det er ein ny situasjon at så mange kan leve av musikken. På grunn av strøyminga tener ikkje artistane pengar på å selje plater, og når det blir færre sjansar til å spele live, kan det skremme folk vekk frå musikkbransjen.

– Men det er lite kapi­tal­-
krevjande å sitje med gitaren eller pianoet og lage musikk. Dei artistane som er glade i yrket sitt, gjev neppe opp musikken så lett?

– Nei, så sant dette ikkje varer i fem–seks år, blir det ikkje så dramatisk. Og mange artistar har vore omstillingsdyktige. Somme store namn som Sondre Lerche og Frida Ånnevik har laga små, lokale konsertar med intimt uttrykk. Kan hende vi ser ei endring i kva som er dei store musikalske sjangrane. Vi har fått mindre megapop som krev store arenaer, og hiphop har hatt eit dårleg liveår, seier Vinger.

– På den andre sida er det grenser for kor lenge folk orkar å høyre sjølvmedlidande songar framførte med kassegitar. Det kjem nok ein reaksjon. Og folk vil kanskje ikkje vere så lydige lenger heller. Den der grotteraven i sommar var det ingen som likte, men eg trur vi kjem til å sjå fleire ulovlege konsertar.

Julemillionærane

– Ikkje alle støttepakkane til kulturlivet har treft like godt. Millionane til julekonsertane var nokså umusikalske.

– Det er greitt at somme likar julekonsertar, men dei er ikkje så viktige som kunstnarlege aktivitetar. Støtta har slått litt skeivt ut, og dei rike får mest støtte, medan folk som driv små konsertstader, slit. Om slike stader må slutte med arrangement, får det store ringverknader. Musikarane klarer seg stort sett, men for konsertstadene blir det vanskeleg å starte opp att.

– Det har vore ein del nytenking frå artistane i år – somme har tent godt på å strøyme konsertar frå stua. Men eg ser ikkje for meg at dette blir varig, det er ikkje levande nok.

– Det der gjekk i fasar. I starten var det fascinerande å sjå inn i stua til folk, det fekk eit personleg aspekt, og i starten av pandemien var vi så emosjonelt involverte. Det var mykje sponsing og vipsing. Så kom det strøyming med betre regi og betre teknikk, og der er det nok framleis ein marknad. Men det erstattar ikkje den verkelege konsertopplevinga og bruset av folk.

Ein ny start

For Vinger sjølv har ikkje 2020 vore noko dårleg musikkår, tvert imot.

– I perioden frå juni til november, da det var mogleg å gå på konsertar, opplevde eg ein sitrande kjærleik mellom scene og sal. Det var færre folk og mykje handsprit, men det kjendest som ein ny start. Når ein ikkje lenger kan fråsse i festivalopplevingar som før, set ein meir pris på ting. Eg trur mange har blitt meir medvitne om korleis dei brukar pengar. Vi ser verdien av å gå på dei små stadene, og vi kan kjøpe ei plate eller eit teksthefte av artisten iblant. Mange små klubbar og barar får økonomisk støtte i spleiseaksjonar på nettet. Vi ser faren for å miste det lokale.

– «Det føltes som å bli reddet ut av en gruve etter noen uker i stummende mørke», skreiv du i Dagens Næringsliv da det vart opna for konsertar i sommar.

– For mange av oss er dette ein del av grunnen til å leve. Det å få eit kick på konsert og føle på kommunikasjonen som eit kunstnarleg uttrykk kan skape, er meininga med livet for mange. Det har blitt tydeleg no når så mykje har blitt teke frå oss. Musikklivet vil ikkje døy ut. I alle fall ikkje dei som har noko å seie.