«Ein tanke slo meg her um dagen: eg skal føra dagbok, det vil verta hugnad med den. Ja ikkje dagbok i vanleg meining – versjaa, hendingar, handel og vandel, kjøp og sal. Nei, ei dagbok yver tankar og hugskot – ei aandeleg dagbok – og meir sligt som kan vere verdt aa minnast (…) Og kanskje kan eg med det same, og i same boka rita ned meiningar um ymse bøker soleis. Lat meg tenkje på det!»

Slik vart det til at vi fekk dei beste dagbøkene i norsk litteratursoge. For tanken den 15 år gamle Olav H. Hauge skreiv ned i mars 1924, vart til gjerning.

Forvitneleg

I 70 år, til 16. mai 1994, sju dagar før han døydde 86 år gamal, skreiv han dagbok. Ikkje kvar dag, og ikkje kvart år, for han var sjuk i periodar, men jamt og trutt når han kunne og hadde overskot.

Det er forvitneleg – eit ord han ofte nytta – lesing. Fem band, 3500 sider. Sjølv har eg lese verket tre–fire gonger – kanskje meir. Side for side kan ein fylgja årsrytmen og livet hans. Folk han møter, ting han opplever og ting han slit med i livet.

Om bøker han las

Og ikkje minst skriv han om alle bøkene han har lese. For han les – heile tida. Som han skriv i dagboka i 1927: «Eg les og les, eg lever i bøkene og av bøkene; utan bøker kom eg til å ganga nord og ned.»

Denne veka byrjar vi å trykkja korte utdrag frå dagbøkene. Mest frå avsnitt som handlar om litteratur, for han skriv om bøker og forfattarar på ein måte som er til å få forstand av for oss vanlege dødelege. Men det kjem òg synspunkt og hugskot han måtte ha om tema som opptok han, reiseskildringar og praktiske gjeremål.

Takk til Bodil Cappelen, som budde og var gift med Hauge dei siste 20 åra av livet hans. Eg vitja henne på eldreheimen utanfor Tønsberg for nokre veker sidan. Ho er fast tingar av Dag og Tid og begeistra for ideen. Takk òg til Samlaget og ikkje minst forlagsredaktør Sverre Tusvik som stod i bresjen for å gje ut heile dagboka til Hauge, og ikkje berre utdrag, som mange ville ha gjort.

Svein Gjerdåker

Svein Gjerdåker er ansvarleg redaktør i Dag og Tid.
Sjå spalta på side 36.