Fosse-språket
I boka Jon Fosse Enkelt og djupt. Om romanane og forteljingane hans intervjuar Jan H. Landro Jon Fosse. Her følgjer eit utdrag.
«Du kallar språket ditt «moderert Hauge-nynorsk», eller rett og slett «tradisjonell nynorsk». Kva legg du i det?
Eg vil tru at eg nytta formuleringa «moderert Hauge-nynorsk» i ein freistnad på å forklara noko kort og greitt som elles ville ha kravt ei lita utlegging.
Ein kan kanskje seia at det no finst fire slag nynorsk, den klassiske i-målsnynorsken, som følgjer norma til Ivar Aasen i det meste, og som no vel nærast held på å bli borte som skriftmål, og så har ein den tradisjonelle nynorsken, der ein held fast på somt frå Aasen-norma, til dømes a-infinitiv og full samsvarsbøying, og at ein nyttar nynorske tradisjonsord, ord frå den nynorske skrifttradisjonen, heller enn såkalla «folkemålsord», og er varsam med anbehetelse-ord og også andre dansktyske prefiks og suffiks. På den andre sida har ein den reine samnorske nynorsken, der ein så å seia skriv så bokmålsnært som råd er, då sjølvsagt med e-infinitiv, og til dømes utan j der j-en kan strykast, altså følge ikkje følgje eller fylgje, ein nyttar også gjerne monoftongar i staden for diftongar og så bortetter.
Mellom desse to siste har ein den såkalla midtlinenynorsken der ein freistar balansera mellom den samnorske nynorsken, som er nærast ikkje berre bokmålet, men òg talemålet til dei fleste, og den tradisjonelle nynorsken. Mange, mellom dei eg, meiner at ein med norma frå 2012 i mangt godtok altfor mykje frå den samnorske nynorsken, godtaking av tenkja utan j, av bølgje utan j, til dømes, er språkleg vandalisme. Eg veit at det var pedagogiske grunnar for dette, men slike omsyn kan ikkje få vera einerådande – i så fall burde vel også j-en i ikkje strykast, og då nærmar ein seg verkeleg noko.
Overgangane mellom i- og a-målsnynorsk er klår og grei, overgangane mellom dei andre nynorske variantane er meir glidande. Sjølv skreiv eg vel ei tid ein slags samnorsk nynorsk, men hovudsakleg har eg skrive ein slags midtlinenynorsk – det var no liksom det ein gjorde på Samlaget – og så enda eg vel opp med å skriva ein heller tradisjonell nynorsk, som nok likevel i mangt ikkje er så langt unna midtlinenynorsken.
Eg angrar kanskje ikkje så mykje på noko eg har skrive og gjeve ut, eg skreiv som eg skreiv, men det er i alle fall utenkjeleg for meg no å nytta former som «augene» og «bevegelsar», slik eg gjorde i dei to fyrste diktsamlingane mine.
Både i Trilogien og Septologien nyttar du ein del eldre ord. Er det slike du har i dialekta di?
Nei, det er i all hovudsak tradisjonsord frå det nynorske skriftspråket. Ein av grunnane til at eg i alle år nytta e-infinitiv var nettopp at eg ikkje ville skriva dialekt, eller dialektnært. Eg ville skriva eit skriftmål, ikkje eit talemål. At ein så kan ta inn eitt og anna dialektordet i dette skriftmålet, ja det er noko anna. Dette meiner eg framleis. Og det er ikkje fordi eg har a-infinitiv i dialekten min at eg no nyttar det, men fordi det er den tradisjonelle nynorske forma, og noko av det som tydeleg skil nynorsken frå bokmålet. For meg er det svært viktig at nynorsk skal vera, og er, eit eige språk, ikkje ei «målform».
Tanken om at ein har skriftleg norsk i to variantar, to «målformer», er ei ideologisk lygn. Ein har to skriftspråk i Noreg, bokmål og nynorsk, det eine byggjer på norske dialektar, nok mest på vestnorske, utan å falla saman med nokon av dei, det andre byggjer på dansk, med preg av særleg austnorske dialektar, særleg med språket tala vest i Oslo.
Det blir likevel feil å snakka om norsk og dansknorsk, slik ein før gjorde. Det blir vel polemisk. Vi har to norske skriftmål, korkje meir eller mindre.
Så svaret er at eg nyttar ord frå strandebarmsdialekten når det fell saman med ord i den nynorske skrifttradisjonen, elles ikkje, eg skriv til dømes korkje ikkje verken, difor ikkje derfor, anten ikkje enten – og sjølvsagt morosam og ikkje morsom og så vidare. Og eg tek gjerne i bruk gamle, vakre mesta gløymde ord, som til dømes andvake eller kveldsvævd.»
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
«Du kallar språket ditt «moderert Hauge-nynorsk», eller rett og slett «tradisjonell nynorsk». Kva legg du i det?
Eg vil tru at eg nytta formuleringa «moderert Hauge-nynorsk» i ein freistnad på å forklara noko kort og greitt som elles ville ha kravt ei lita utlegging.
Ein kan kanskje seia at det no finst fire slag nynorsk, den klassiske i-målsnynorsken, som følgjer norma til Ivar Aasen i det meste, og som no vel nærast held på å bli borte som skriftmål, og så har ein den tradisjonelle nynorsken, der ein held fast på somt frå Aasen-norma, til dømes a-infinitiv og full samsvarsbøying, og at ein nyttar nynorske tradisjonsord, ord frå den nynorske skrifttradisjonen, heller enn såkalla «folkemålsord», og er varsam med anbehetelse-ord og også andre dansktyske prefiks og suffiks. På den andre sida har ein den reine samnorske nynorsken, der ein så å seia skriv så bokmålsnært som råd er, då sjølvsagt med e-infinitiv, og til dømes utan j der j-en kan strykast, altså følge ikkje følgje eller fylgje, ein nyttar også gjerne monoftongar i staden for diftongar og så bortetter.
Mellom desse to siste har ein den såkalla midtlinenynorsken der ein freistar balansera mellom den samnorske nynorsken, som er nærast ikkje berre bokmålet, men òg talemålet til dei fleste, og den tradisjonelle nynorsken. Mange, mellom dei eg, meiner at ein med norma frå 2012 i mangt godtok altfor mykje frå den samnorske nynorsken, godtaking av tenkja utan j, av bølgje utan j, til dømes, er språkleg vandalisme. Eg veit at det var pedagogiske grunnar for dette, men slike omsyn kan ikkje få vera einerådande – i så fall burde vel også j-en i ikkje strykast, og då nærmar ein seg verkeleg noko.
Overgangane mellom i- og a-målsnynorsk er klår og grei, overgangane mellom dei andre nynorske variantane er meir glidande. Sjølv skreiv eg vel ei tid ein slags samnorsk nynorsk, men hovudsakleg har eg skrive ein slags midtlinenynorsk – det var no liksom det ein gjorde på Samlaget – og så enda eg vel opp med å skriva ein heller tradisjonell nynorsk, som nok likevel i mangt ikkje er så langt unna midtlinenynorsken.
Eg angrar kanskje ikkje så mykje på noko eg har skrive og gjeve ut, eg skreiv som eg skreiv, men det er i alle fall utenkjeleg for meg no å nytta former som «augene» og «bevegelsar», slik eg gjorde i dei to fyrste diktsamlingane mine.
Både i Trilogien og Septologien nyttar du ein del eldre ord. Er det slike du har i dialekta di?
Nei, det er i all hovudsak tradisjonsord frå det nynorske skriftspråket. Ein av grunnane til at eg i alle år nytta e-infinitiv var nettopp at eg ikkje ville skriva dialekt, eller dialektnært. Eg ville skriva eit skriftmål, ikkje eit talemål. At ein så kan ta inn eitt og anna dialektordet i dette skriftmålet, ja det er noko anna. Dette meiner eg framleis. Og det er ikkje fordi eg har a-infinitiv i dialekten min at eg no nyttar det, men fordi det er den tradisjonelle nynorske forma, og noko av det som tydeleg skil nynorsken frå bokmålet. For meg er det svært viktig at nynorsk skal vera, og er, eit eige språk, ikkje ei «målform».
Tanken om at ein har skriftleg norsk i to variantar, to «målformer», er ei ideologisk lygn. Ein har to skriftspråk i Noreg, bokmål og nynorsk, det eine byggjer på norske dialektar, nok mest på vestnorske, utan å falla saman med nokon av dei, det andre byggjer på dansk, med preg av særleg austnorske dialektar, særleg med språket tala vest i Oslo.
Det blir likevel feil å snakka om norsk og dansknorsk, slik ein før gjorde. Det blir vel polemisk. Vi har to norske skriftmål, korkje meir eller mindre.
Så svaret er at eg nyttar ord frå strandebarmsdialekten når det fell saman med ord i den nynorske skrifttradisjonen, elles ikkje, eg skriv til dømes korkje ikkje verken, difor ikkje derfor, anten ikkje enten – og sjølvsagt morosam og ikkje morsom og så vidare. Og eg tek gjerne i bruk gamle, vakre mesta gløymde ord, som til dømes andvake eller kveldsvævd.»
Fleire artiklar
Laila Goody, Maria Ómarsdóttir Austgulen, Trond Espen Seim og John Emil Jørgenrud i nachspielet frå helvete som stykket til Edward Albee blir kalla.
Foto: Erika Hebbert
Sterkt om livsløgn og overleving
Gode skodespelarprestasjonar i intens kamp på liv og død.
Den nye statsministeren i Frankrike, Michel Barnier, blir klappa inn av den utgåande, Gabriel Attal, i ein seremoni på Hôtel Matignon i Paris 5. september.
Foto: Stephane De Sakutin / Reuters / NTB
Ny statsminister med gjeld, utan budsjett
No lyt alt skje raskt i fransk politikk for å avverje nye kriser.
Justis- og beredskapsminister Emilie Enger Mehl på veg til pressetreffet om motarbeiding av kriminalitet. Også statsminister Jonas Gahr Støre og finansminister Trygve Slagsvold Vedum deltok.
Foto: Thomas Fure / NTB
– No ser me effekten av færre politifolk
Det er mykje regjeringa kunne gjort som dei ikkje har gjort. Me er ikkje imponerte, seier Helge André Njåstad (FrP).
Den oppdaterte boka om rettens ironi er ei samling av tekstar frå Rune Slagstad gjennom førti år.
Foto: André Johansen / Pax Forlag
Jussen som styringsverktøy
Rettens ironi, no i fjerde og utvida utgåve, har for lengst blitt ein klassikar i norsk idé- og rettshistorie.
Finn Olstad har doktorgrad i historie og er tidlegare professor ved Seksjon for kultur og samfunn ved Noregs idrettshøgskule.
Foto: Edvard Thorup
Det nye klassesamfunnet
Finn Olstads nye bok er eit lettlese innspel til ei sårt tiltrengd innsikt i skilnaden mellom fakta og ideologi.