Litteratur

Jan H. Landro

janh@landro.bergen.no

Mollerin har ønskt å skrive ei samtalebok som er lojal mot forfattarskapen, og som syner korleis Cecilie Løveid har eksperimentert innanfor alle sjangrar. Å lage Den store forteljinga om ein forfattar som ikkje har følgt den tradisjonelle «oppskrifta», meiner ho ville vere feil. Det ber Kamerat livet også preg av, boka følgjer Løveids assosiasjonar og freistar samstundes halde på ein slags tråd.

– Sit du att med eit anna bilete av Løveid og forfattarskapen enn bøkene hadde gitt deg?

– Eg fekk eit djupare og meir nyansert bilete. Boka mi rommar ganske mykje biografi og livshistorie, utan å vere ein biografi i tradisjonell meining. Møta med Løveid har gitt meg interessante perspektiv på korleis ein forfattarskap blir til, med livet som bakgrunn, utan at det er noko 1:1-forhold. Ein ser tydeleg at det finst somme kjernemotiv i bøkene som lèt seg forklare i lys av livshistoria. Men i diktinga har ho gjort det til noko anna, der finst fantasirike utforskingar av noko ein ikkje utan vidare kan ane har biografisk førelegg.

Løveid har bak seg ein svært rik forfattarskap, meiner Mollerin.

– Det har vore givande å lese det om att frå det første diktet og fram til diktsamlinga ho no skriv på, Piggeple. Språkleg er det heilt særeige, og ho har sett sitt tydelege merke innanfor mange ulike sjangrar. Idérikdommen, sjangermangfaldet, eksperimentviljen, den språklege breidda og den enorme produktiviteten gjer Cecilie Løveid eineståande i norsk litteratur. Spesielt er det òg kor mykje av det ho skriv, især innanfor dramatikken, som byggjer på historisk gransking.  

– Kva ved mennesket og diktaren Cecilie Løveid har gjort sterkast inntrykk på deg?

– Kanskje kombinasjonen av å vere svært mottakeleg for inntrykk og samstundes sterkt forankra i seg og sitt, driven av eigne idear. Ei form for urokkeleg sjølvstende. Denne fine kombinasjonen er tydeleg både i forfattarskapen og i Cecilie som person. Den sterke fascinasjonen hennar for tilfellet, speler ei stor rolle både i livet og i forfattarskapen. Samstundes er bøkene hennar prega av stor glede over mønster og gjentakingar. Eg trur at motsetninga mellom desse har vore svært produktiv i forfattarskapen, og at det truleg også seier noko om livshaldninga hennar.

Historiske kjelder

Etter samtalane med Løveid meiner Mollerin å ha funne eit tydelegare samband mellom liv og dikting. Rett nok kjende ho hovudtrekka i Løveids historie, men Løveid fortel meir om oppveksten og syner til dømes slik kvifor motivet med barnet som blei sett bort, er så sterkt til stades i diktinga.

– Løveid går svært ofte til andre kunstarter for å hente stoff til diktinga si. Korleis synest du det fungerer?

– Især fascinasjonen hennar for visuell kunst meiner eg har gitt poesien mykje, til dømes i diktsamlinga Vandreutstillinger, som er svært god. Likeins diktet ho skreiv til det ikoniske fotografiet frå Vippetangen den dagen «Donau» la frå kai med jødar som skulle til konsentrasjonsleirane til nazistane. Det er eit sterkt og uhyggeleg dikt som får fram stemninga i biletet og samstundes har rom for poetens fabuleringar. Ofte nyttar ho biletkunsten som springbrett for å leggje ut på eigne tankevandringar.

– Det same gjeld vel bruken hennar av historiske personar?

– Ja. Bak desse personane ligg svært mykje arbeid med å setje seg inn i både biografi og kontekst. Inn i dei har ho lagt mykje av seg sjølv og samtida, så dei er ganske samansette. Som historia om Maria Q (Quisling), som skal ha forlate eit barn i Ukraina. Det er den breie lesinga og røyndomsskildringane som opnar for kreativiteten hennar.

Cecilie Løveid har gitt fortida stor plass i forfattarskapen sin. Ifølgje Mollerin syner ho korleis historia verkar i oss alle, men ho gløymer ikkje at somme ting var vesensulike frå det vi kjenner i dag – vi tenkjer på heilt andre måtar, tek heilt andre ting for gitt.

– Ho får godt fram at historia har noko ved seg som ikkje er oss. Det er ikkje noko sjølvoppteke i det ho gjer, ingen freistnad på å aktualisere fortida, heller ikkje å eksotisere henne.

Følgjer lysta

– Løveid fortel at ho utover i forfattarskapen blir «mer og mer billedkunstorientert». Korleis syner det att i diktinga hennar?

– Du ser det kanskje særleg i Vandreutstillinger, som er bygd opp kring ulike bilete, men også i fleire dikt i ulike samlingar om Jan van Eycks bilete «Arnolfinibryllupet» frå 1434. Tydeleg er det også i samlinga Piggeple, som ikkje er ferdig enno. Der er målaren Francis Bacon ein viktig figur, i tillegg blir boka utstyrt med teikningar av Lotte Konow Lund.

– Noko som bidreg til at det alltid er så mykje liv i tekstane ho skriv, er truleg at ho ofte følgjer lysta. Somme tider til si eiga fortviling, trur eg. Når ho dreg det i hamn, blir det forbløffande og tankevekkjande, men arbeidsprosessane er krevjande.

– Løveid nyttar også mange skrifteleg kjelder i arbeidet sitt. Ser du eit mønster i måten ho omskaper materialet på?

– Ikkje direkte. Eg trur det er tilfeldig for henne òg. Det ligg vel helst i arbeidsmetoden, som går ut på å lese og lese og lese før ho kan forfølgje sine eigne idear i stoffet. Det historiske materialet ho har dikta over, har vore svært forskjellig. Å arbeide med Hildegard av Bingen og klostervesenet frå 1100-talet er noko anna enn å knyte an til målaren Francis Bacon, som delvis var hennar samtidige. Sjølv om det kan vere eit stort historisk gap mellom henne sjølv og dei ho skriv om, klarer ho å identifisere seg med dei. Felles for mange av desse kvinnene er at dei står i situasjonar der dei har lite handlingsrom, men må hjelpe seg med rik kreativitet og tankekraft.

– Vil du seie at forfattarskapen hennar er feministisk?

– Ofte skriv ho om kvinners vilkår. Det opptek henne både i kunsten og i livet. I forfattarskapen finst til dømes mange åleinemødrer. For meg ser det samstundes ut til å vere ein motstand i henne mot å inngå fullt og heilt i fellesskapar, også kvinnefellesskapar. Sjølv om ho heilt klart vil omtale seg som feminist, har ho ein individualist i seg. Slik kan ho ikkje så lett knytast til bestemte miljø eller rørsler. Mange av dei fiktive personane hennar ber på ein lengt etter samhøyrsle, men kjenner òg på frykt for å miste seg sjølv i ein fellesskap.

Rotlaus

Barnet som er sett bort, ser Mollerin som ein gjennomgangsfigur i forfattarskapen, men motivet er nytta på svært ulike vis. Det sentimentale har liten plass hos Løveid, sjølv om ho kan vere inderleg, ofte skriv ho om dette barnet på ein eksperimenterande måte. Akkurat i skodespelet Maria Q skjønar ein smertepunktet for karakteren, at det ligg noko svært vondt i fortida, men i andre stykke meiner Mollerin det er meir omslutta av ei form for distanse – somme tider til og med humor. Noko som held smerta borte.

– Du skriv at «en som går alene og leter» er ein kjernetematikk i forfattarskapen?

– Især i 70-talsromanane hennar finst ein del rotlause personar. Mange av dei er i ein tidleg livsfase, dei lurer på kvar dei kjem frå, kva dei skal gjere med alle kjenslene og tankane dei ber på. Mykje av dette er reint eksistensielt, folk på leiting etter tilhøyrsle, kjærleik og forankring i livet. Det er mykje von og lengt i bøkene. Men kanskje er dette òg ei skildring av kunstnarskikkelsen, som stadig er på leiting etter noko å skape kunst av.

– «Mangelen på anerkjennelse er det faste temaet i mitt liv», seier Løveid i boka. Korleis forstår du det?

– Det peiker kanskje mot eiga livshistorie, opplevinga av å bli sett bort som barn. Så gjeld det vel også at å vere kunstnar er eit utsett yrke, der ein er overgitt til andre sine vurderingar og den omskiftelege ålmenta. Men ho er også inne på kor vanskeleg det har vore for ein kvinneleg dramatikar å vinne innpass i det mannsdominerte teateret.

– Korleis vil du karakterisere Løveids biletspråk?

– Stor skaparevne, stor rikdom og ei blanding av presisjon og fri fabulering. Det byrjar i noko kjent, men så føyer ho til noko som utvidar lesarens optikk.