I førre veke vart det kjent at Han Kang får Nobelprisen i litteratur i 2024 «for den intensive poetiske prosaen hennar, som konfronterer traume i historia og viser det sårbare i mennesket». Slik lyder ei av grunngjevingane som fylgde med prisen. Ho er den fyrste sørkoreanaren og faktisk den fyrste kvinnelege forfattaren frå Asia som vinn Nobelprisen i litteratur.

Blikket for det sårbare hjå menneska gjennomsyrer forfattarskapen hennar. Han Kang fekk eit gjennombrot med Vegetarianeren frå 2007, som kom på norsk i 2019, omsett av Vivian Evelina Øverås. Boka handlar om Yeong-Hye, ei ung kvinne som vel å bli vegetarianar etter ein vond draum. Familien set seg imot dette livsvalet, og far hennar prøver endåtil å tvangsfôre henne.

Han Kang eksperimenterer med synsvinkelen i denne boka: Forteljinga blir fyrst fortald gjennom perspektivet til mannen til Yeong-Hye, deretter gjennom blikket til svogeren og til slutt gjennom synsvinkelen til syster hennar.

Han Kang fekk den internasjonale Man Booker-prisen for romanen i 2016. Det var fyrste gong ein koreansk forfattar vann denne prestisjetunge prisen.

Ei anna bok av forfattaren, Hvit frå 2016, vart også nominert til same prisen i 2018 – denne boka er òg omsett til norsk, i 2019 av Jarne Byhre. Romanen krinsar om kvite gjenstandar og handlar om ein forfattar som blir overvelda av bilete av syster si som døydde ung i Warszawa. Handlinga viser seg å vera innvoven i soga til den polske hovudstaden. Warszawa vart som kjent atterreist etter den nazistiske okkupasjon, men forfattaren kjenner at dei utviste sjelene til dei myrda heimsøkjer henne.

Slik ser vi korleis «traume i historia og viser det sårbare i mennesket». Det gjeld ikkje berre dei nemnde romanane, men òg novellene hennar. Når løyndomane kjem fram, fører det med seg ein smertefull prosess, med uhyggjelege, framandgjerande konsekvensar.

Det gjeld i høgste grad for ei anna bok ho har skrive: Levende og døde frå 2012, som handlar om folkeopprøret i Gwangju i Sør-Korea i 1980. Også denne boka er omsett til norsk, av Vivian Evelina Øverås, og kom ut i 2017. Som det står i intervjuet Dag og Tid gjorde med henne 3. februar 2017, er dette ei soge som handlar om hennar eigen familiebakgrunn. «Sidan eg var ung, har vald og spenning alltid vore under overflata», har ho sagt i eit intervju.

Sidan har to andre bøker av henne kome på norsk: Dette er ikke farvel (2022) og Leksjoner i gresk (2023) – begge omsette av Jarne Byhre. Den fyrstnemnde boka tek opp krigstraume, medan den andre fortel om to menneske som nærmar seg kvarandre gjennom ein uventa intimitet.

Jamvel om alle desse bøkene har tema frå ein konkret røyndom, er det språkarbeidet, dei poetiske scenene, som råkar lesaren. Den nederlandske omsetjaren Mattho Mandersloot fortel til dømes til den nederlandske avisa NRC Handelsblad at bøkene hennar er dei vanskelegaste bøkene han nokon gong har omsett.

Han Kang reiser ikkje ofte til andre land. Men det blir mogelegvis endring på det no, med mottakinga av Nobels litteraturpris. I 2019 var ho gjest ved Norsk Litteraturfestival på Lillehammer, og vart der den femte forfattaren innlemma i det såkalla Framtidsbiblioteket – eit prosjekt av kunstnaren Katie Paterson, der forfattarar frå heile verda over dei neste hundre åra vil bidra med forsegla tekstar som fyrst vil bli tilgjengelege i 2114.

Eg møtte henne då ho to år tidlegare var i Oslo for å lansere Levende og døde. Vi møttest på Litteraturhuset – der ho sat sjenert i eit hjørne og venta. Vi tala om boka hennar medan vi gjekk ned til Slottsparken. Den ytre audmjuke framtoningen, med eit vinnande vesen, står i kontrast til dei ytre, dramatiske hendingane ho har som utgangspunkt for forteljingane sine.

Dag og Tid har ikkje høve denne gongen til å intervjue henne om prisen, men vi veit alt svaret hennar frå intervjuet for sju år sidan – det er ikkje medaljar eller utmerkingar som gler henne, men soger om menneskeleg offervilje og kjærleik.

Ronny Spaans

Ronny Spaans er professor i nordisk litteratur ved Universitetet i Oslo og fast skribent i Dag og Tid.