– Har du nokon gong hatt eit dårleg år? Alle har hatt dårlege dagar, men 365 forferdelege dagar etter einannan?

Amerikanske Louis C.K. opna standupshowet sitt i Bergen førre helg med å snakka om året me ikkje høyrde noko frå han. Etter at det i november 2017 vart offentleg kjent at han seint på 1990-talet og tidleg på 2000-talet masturberte framfor fem kvinner, har han halde låg profil. Louis C.K., som eigentleg heiter Louis Szekely, misbrukte makta si, han orsaka og trekte seg tilbake. No byggjer komikaren seg opp att, og eg ynskjer han velkommen. Eg trur han vil gje verda meir som aktiv enn som arbeidslaus komikar.

Showa i Bergen var i klassisk Louis C.K.-stil, der han bruka seg sjølv og hangen til å sjå det absurde i tilværet. Livssituasjonen er klart annleis no enn før fallet. Tidlegare var han rik og vellykka, no snakka han om å eta middag åleine på restaurant medan folk viser han fingeren, og om ei mor som trur at all avisomtale er positiv for sonen på 51.

Billettane til showa på utestaden Rick’s vart snart utselde. Eg sikra meg sete både fredag og laurdag, og registrerte at ein del av materialet var ulikt desse kveldane. Louis testa ut nytt materiale for på sikt å kunna gje ut ein ny spesial, som er eit timelangt show.

Mobilforbod

Gjestane måtte låsa inn mobiltelefonane sine då Louis C.K. vitja Rick’s-scena, og showet hadde sitatforbod. Dagbladet karakteriserte dette som ekstreme sikringstiltak.

Det kan vera greitt med eit historisk blikk på kva uønskte opptak og attforteljing i standupbransjen kan føra med seg.

Ta Lenny Bruce (1925–1966), som vert rekna som far til den moderne standupforma. Bruce var openmunna og fekk store problem med styresmaktene etter ha brukt obskøne ord og harselert med religion frå scena. Sivilt politi kom på showa, noterte brotstykke av det Bruce sa – ofte feilsitert – tok det ut av konteksten og vidare inn i rettssystemet. Desse amputerte utsegnene måtte Lenny Bruce seinare forsvara i retten. Ikkje berre vart han attgjeven feil. Politimannen som las opp materialet til Bruce, mangla òg forståing og eigarskap til innhaldet.

– Eg vert dømd for ein annan manns dårlege timing, ego og rotete språk, sa Bruce i rettssalen.

Rettsforfølginga tek opp store delar av sjølvbiografien How to Talk Dirty and Influence People frå 1965. Dei siste leveåra brukte Bruce til å forsvara seg, på og utanfor scena. Han vart dømd for usømmeleg ordbruk i 1964, men friteken for straff post mortem. Som Bob Dylan syng: «Lenny Bruce is dead but he didn’t commit any crime. He just had the insight to rip off the lid before its time.»

Problemet med å skriva ned noko som er munnleg framført, skildrar komikar Tom Segura slik:

– Du høyrer ikkje toneleiet, du veit ikkje tanken bak, og du ser ikkje framføringa i samspel med publikum.

Intimiteten forsvinn

For drygt ti år sidan var komikaren Doug Stanhope i Stavanger. Han vart møtt av ein tilskodar på fremste rad som filma med mobilen. Stanhope stoppa, braut ut i ein tirade og sa noko slikt som dette:

– Før i tida kunne eg fortelja dykk alt. Eg kunne fortelja kvinnehistorier og ting eg hadde gjort i fylla. No kan eg ikkje det lenger. Dagen etter vil det liggja eit klipp ute på internett.

Dermed sette han fingeren på korleis intimitet og spontanitet forsvinn når ein aldri veit kva tid ein vert filma. Problemet har fylgt teknologien og er endå meir aktuelt i dag. Ein kan knapt gå på ei framføring av noko slag utan lysande skjermar blant publikum.

Materiale på avvegar

Hovudgrunnen til Louis C.K.s mobilforbod førre helg er truleg at det i desember hamna brotstykke frå eit mindre standupsett på internett. For oss som ikkje høyrde heile settet, kan det verka som han hengjer ut overlevande etter ei skuleskyting. Problemet er at innleiinga og heile konteksten manglar. Klippet vart ei nyhendesak på CNN, og innhaldet snart ei etablert sanning. Då, som i Bergen, var det ikkje eit fullstendig show Louis presenterte, men materiale under arbeid.

– I utprøvingsfasen er ein hemningslaus. Ein skal testa grenser, sjekka ut respons, gå for langt og stramma det inn, seier Tom Segura i podkasten han har med kona si, Christina Pazsitzky.

Ekstremt?

Det Dagbladet karakteriserte som ekstremt, meiner eg er naudsynte og passande tiltak. Eg slapp å vrengje verken lommer eller veske då eg gjekk inn. Alt eg måtte gjera, var å setja telefonen på lydlaus og leggja han vekk i to små timar. Det burde eg gjera oftare. Ikkje eitt sekund sakna eg han.

Dei små mobilposane heiter Yondr og har dei siste åra vorte nytta av fleire store aktørar, både innan musikk og humor. Mellom anna brukte standupkomikaren Chris Rock desse då han gjesta Stavanger og Oslo i 2017. Eg ser gjerne at det vert fleire mobilfrie kulturarrangement.

I dagens mediebilete, med soundbites og klikkfang, er kontekst mangelvare. Alle kunstformer har kreative prosessar, og ingen vil sleppa frå seg uferdig materiale utan å sjølv ha kontroll over det. Eg rundar av med nok eit Segura-sitat:

– Å dømma ei skisse er galskap.

May Linn Clement er journalist
i Marsteinen og fast teiknar
i Dag og Tid.