Førestillinga om eit skilje mellom by og natur er ålmenn og urgamal. Alt romaren Vergil lova livet på landet som ein kontrast til bylivet, fullt av freistingar og dekadanse, i samlinga si av hyrdedikt, Bucolica (frå kring 40 f. Kr.). Poesien er – frå tidleg nytid gjennom romantikken fram til vår tids lyrikk – full av hyllingar av naturen, ofte med førestillinga om ein gullalder, aetas aurea, ein evig sumar. Men er det slik at naturen er rein og opphavleg? Er det ikkje slik at vi granskar naturen med eit byblikk og dermed romantiserer han?

Det synest vera tema i «Fangen» av Rolf Jacobsen, frå den kjende samlinga Stillheten efterpå ... (1965). Motivet er ein park midt i ein storby, med eit vatn i midten, på eit avgrensa felt i det urbane landskapet, slik at ingen horisont er synleg – berre «himmelens fri firkant» – og med gitter kring parken, «lenket til murene så vi kan se den alle», ja, så vi kan sjå han når parken opnar etter stengjetid. Parken er som eit villdyr i ein dyrehage, som vi «kan kaste smuler til». Vi beundrar naturen, men helst på trygg fråstand. Dermed er parken òg ein illusjon på ekte natur – uttrykt gjennom «blikk-fat» som metafor på den skimrande «grønske-dammen», som i seg sjølv kjennest unaturleg gjennom ordet grønske.

Dette tenkte eg då eg las diktet fyrste gongen, men synet av skyene som vandrar «forbi i salige to» gjev òg ein vemodig, romantisk tone som gjer at diktet har meir å by på. Det er som om lyrikaren er medviten om dilemmaet by–natur, men ikkje fyrst og fremst er ute etter å avsløre illusjonen av natur. Trass denne illusjonen veit han å nyte parken i storbyen, med «drømmen om fjerne år, et halvglemt minne» og «springvannets trette fløyte» som «spiller lavmælt sangene om floder».

Diktet gjev ei seinsumarkjensle mange kan kjenne no om litt – ei kjensle som kjem ljodlaust, men som like snart er borte att, som ein svane inn i skuggane.

Eg vil takke Håkan Sandell som gjorde meg merksam på dette undringsvekkjande diktet.

Ronny Spaans

Fangen

En park er en fanget sommer dypt i byen

lenket til murene så vi kan se den alle.

–– Kom her, barn. Slik ser en sommer ut.

Og vi kan kaste smuler til den gjennem sprinklene

der grønske-dammen skimrer under løvet,

–– et blikk-fat vokterne har latt den få.

Kanskje en svane kommer lydløst ut av skyggen

som drømmen om fjerne år, et halvglemt minne.

På himmelens fri firkant kan den se

skyene vandre forbi i salige tog

på vei mot dens eget land.

Springvannets trette fløyte

spiller lavmælt sangene om floder.

Rolf Jacobsen