Før jol trekte eg fram eit omvendt evangelium av poeten Aasne Linnestå, opphavleg frå Telemark. Når «Tjugendagsknut jagar joli ut», vil eg hente fram ein annan sterk diktar frå same (historiske) fylke: Aslaug Vaa (1889–1965).

Jan Inge Sørbø skriv om henne i boka Fire store frå i fjor, side om side med Hulda Garborg, Gro Holm og Marie Takvam. «Dei er høgst ulike, men det gjeld for dei alle at dei er ujamt mottekne og lesne; mangelfullt forstått og overlevert.»

Aslaug Vaa blei i si tid særleg heidra for sin bruk av lokal folklore, folkedikting og tradisjonelle former som ballade og stev («Så rodde dei fjordan»), men «når ho tenkjer, blir dikta hennar knusktørre», som ein kritikar skreiv.

I seinare år er nettopp den «poetiske tenkinga» hennar blitt løfta fram som det sentrale i forfattarskapen. For Vaa var denne tenkinga alt anna enn tørr, ho var «so naturleg»: «Poesien vil uttrykkje noko som ligg gøymt i sinnet til alle menneske.»

Eit godt døme på dette er diktet «Nott», henta frå den femte samlinga hennar, Fotefár (1947). Ein veit at Vaa hadde lese både Blake, Nygard og Aukrust, men kan hende hadde ho òg lese Le bateau ivre av Arthur Rimbaud medan ho budde i Paris nokre tiår tidlegare? I «Nott» let ikkje eget seg fare nedetter elva som ein båt i rus, men svingar opp i «nattehimlen», ikkje lenger bunden til elvesteinane. Eget løyser seg opp, blir til fjom som dalar ned over jorda og blir del av naturens krinslaup. Eit kosmisk, økokritisk samband på tvers av alt som finst, også mellom menneske, mellom eg og du.

Då Vaa skulle velje ut tre dikt til antologien Det beste jeg har skrevet i 1949, var «Nott» eit av desse.

Cathrine Strøm

Frå svevn på hundra favnars djup,

– frå algelivet nedi botnen av meg sjølv –

ei bylje løyste meg frå mine elvesteinar

og bar meg dormande frå lag til lag

av smerte og av lyst, til undrande eg svinga

upp i nattehimlen,

der stjernene drog til seg

tunge kloders luft

og heldt ho fanga i den høge stilla

som opne dynnar til uendelege rom …

…. der flodar, flodar,

ømme, bitre tåreflodar

vogga smertens muslingsperlur

over evighetens strender ….

som eit lån av lykke fær eg

halda fast dei dyre smykke

i eit stutt … so stutt sekund …

då med usannsynlig sanning

dei min lekam gjennomstrålar,

muldrar meg til bitte fjom,

spreier meg og let meg dala

ned i jordis liljekalk.

Frå elvesongen over jord og stein,

frå hjerteslag i skogens bol og reir,

frå pust av kimen der den sprengjer skalet

tok nattestilla jordis ande inn.

Då vakna eg i andedraget ditt

idet du kviskra som frå fjerne strender:

So underleg! Eg drøymde eg var deg.

Aslaug Vaa