Utanriks

Halvor Tjønn

halvor.tjonn@gmail.com

Sist laurdag var det 200 år sidan den tyske filosofen Karl Marx blei fødd i den tyske byen Trier i Moseldalen. Då blei det avduka ein kjempestatue av Marx midt i sentrum av byen.

Det nye monumentet står på territoriet til den demokratiske staten Tyskland, men ingen av kostnadene med statuen er betalte av Tyskland. Det var folkerepublikken Kina som fekk laga statuen, frakta han halve jorda rundt og sett han på sokkel i Trier. Kina er ein diktaturstat som fengslar politiske avvikarar og sensurerer alle meiningsytringar, og gåva har ført til hissig ordskifte i Tyskland.

Eiter og galle

Ein av dei som på førehand gjekk hardast ut mot Marx-prosjektet i Trier, var Hebertus Knabe. Han er sjef for dokumentasjonssenteret i Hohenschönhausen i Berlin, eit av dei illgjetne forhøyrs- og tortursentera til dei sovjetiske og austtyske hemmelege tenestene fram til DDR-staten braut saman i 1989/1990. Som ein av dei som er ansvarleg for å ta vare på minna frå DDR-tida, er Knabe ikkje uventa full av eiter og galle:

Ein statue av ein kontroversiell person må spegla av det motsetningsfylte i personen og invitera til kritisk debatt, sa Knabe i eit intervju med det tyske magasinet Cicero. Slik blir det ikkje i Trier. Gigantstatuen, som ragar fem og ein halv meter over bakken, er meint som ei eintydig hylling av Marx, og inviterer ikkje til refleksjon. Aller verst er det at statuen er gjeven som ei gåve frå Kina. Bystyret i Trier kunne gjerne markere at det er 200 år sidan Karl Marx vart fødd i byen. Men ein treng ikkje å leggja seg flat for diktaturet, meinte Knabe.

Kina til stades

Til avdukinga hadde styresmaktene i byen invitert eit par hundre gjester, mellom dei den kinesiske viseministeren for informasjon, Guo Weimin. Hovudtalen ved avdukinga vart halden av den sosialdemokratiske ministerpresidenten i delstaten Rheinland-Pfalz, Malu Dreyer. Ho hevda at det ikkje var samanheng mellom filosofien til Karl Marx og dei tallause brotsverka som blei utførde i hans namn i dei kommunistiske landa etter den russiske revolusjonen i 1917. 200-årsdagen er eit godt høve til å diskutera kva mannen stod for, ikkje til å feira han, sa ho.

Partiet Die Linke, det viktigaste venstrepartiet i Tyskland, skipa saman med det tyske kommunistpartiet ein demonstrasjon i Trier på dagen for avdukinga. Demonstrantane hylla Marx, samstundes som dei protesterte mot at borgarlege element prøvde å ufarleggjera verket hans og ta bort det verkelege innhaldet. Sara Wagenknecht, ein av dei fremste politikarane i Die Linke i dag, var oppteken av å forsvara Marx mot skuldingane om at det går ei direkte line frå tenkinga hans og fram til Moskva-prosessane, dødsmarkene i Kambodsja og massedrapa i Maos Kina:

«Dersom det skulle vera slik at alle er ansvarlege for dei brotsverka som blir gjorde i deira namn, då kunne det ikkje henga bilete av Jesus i noka kyrkje i denne verda. Marx gjekk aldri inn for eit autoritært politisk system eller ein sentralstyrt planøkonomi. Målet hans var demokrati», erklærte ho.

Slag i andletet

Ei av gruppene som kom til Trier for å seia meininga si om Karl Marx sist helg, var AfD, Alternative für Deutschland, som etter regjeringsdanninga i mars i år er det største opposisjonspartiet i landet. Partiet arrangerte ein marsj i sentrum av Trier for å minnast ofra for dei marxistiske diktatura, som talsmenn for partiet sa. Hovudparolen var ein vri på eit gamalt anti-fascistisk slagord. No heitte det: Nie wieder Marxismus – Aldri meir marxisme.

I ei kunngjering frå partiet blei det hevda at reisinga av ein ny statue av Karl Marx i Tyskland var eit slag i andletet på alle ofra for kommunismen. Ein burde heller reisa eit monument til minne om alle dei som vart drepne og torturerte i dei kommunistiske diktatura. Ein slik statue bør reisast i Trier – nett fordi det er fødestaden til Marx – og i Berlin, der monumentet over Marx og Engels enno står der det vart reist i DDR-tida.