JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Kommentarar

Det austeuropeiske innvandrarparadokset

Austeuropeiske land som ikkje vil ta imot flyktningar frå ikkje-europeiske land, ser no følgjene av eigen immigrasjonspolitikk.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
5433
20190201
5433
20190201

No skjer det noko i Ungarn. I desember marsjerte fleire tusen ungararar mot statsminister Viktor Orbáns «slavelov». Dei fleste var vanlege arbeidsfolk som til no ikkje har reagert særleg kraftig på Orbáns systematiske utholing av det ungarske demokratiet sidan han kom til makta i 2010. Men no – av di Orbán ville gje arbeidsgjevarane retten til å krevja opp til 400 timar overtid – hadde dei fått nok, og dei gjekk i demonstrasjonstog. Kva er i ferd med å skje? Er det slik at berre økonomiske kår kan få ungararane til å forsvara demokratiet?

I dette ligg det ein serie paradoks. Jan Puhl, som er Aust-Europa-redaktør i Der Spiegel, gjev oss ein innsiktsfull analyse. Dei austeuropeiske landa merkar no følgjene av sin eigen politisk fastlagde immigrasjonspolitikk. Samstundes er det openbert kor ideologisk islamofobisk denne politikken er.

Eit innvandringsland

Ikkje noko anna industriland tek inn så mange arbeidsinnvandrarar som Polen. Landet som i 2015 nekta nokre tusen flyktningar frå bomberegn og liding i Syria å finna ein heim der, har tillate 670.000 gjestearbeidarar opphald i 2016, fleire enn USA. Dei fleste som kjem over grensene, er ukrainarar og kviterussarar. Dei er sesongarbeidarar; dei jobbar i landbruket, er murarar, tenestegjer i helsevesenet, er kokkar og står ved samlebanda.

Dette paradokset gjeld ikkje berre Polen. Alle dei austeuropeiske landa har vegra seg mot å ta imot flyktningar frå ikkje-europeiske land. Visegrad-landa, det vil seia Polen, Ungarn, Tsjekkia og Slovakia, har heller ikkje villa retta seg etter byrdefordelingsvedtaket i EU som skulle fordela flyktningane. Men takk vera EU veks økonomien deira, og med det trongen for viljuge hender.

Det økonomiske underet

Sidan Visegrad-landa slutta seg til EU i 2004, har økonomien deira vakse merkbart. Puhl rapporterer at nesten halvparten av dei polske arbeidsgjevarane klagar over at dei ikkje får arbeidsfolk nok. Resultatet av etterspurnadspresset er at lønene stig med 10 prosent i året. Dermed misser desse landa konkurranseføremonar innanfor fellesmarknaden. Meir enn 2 millionar ukrainarar og kviterussarar arbeider i Polen, fleire hundre tusen i dei andre Visegrad-landa. Når lønene stig, er det difor fare for at mange investorar frå utlandet vil draga seg attende i møte med minskande profittutbytte.

Konkurranse

Arbeidsinnvandrarane i Polen kan samanliknast med polakkane i Tyskland og Storbritannia: Dei tek over dei dårlegast lønte jobbane. Det er no teikn til at det er aukande konkurranse om fagarbeidarane frå grannelanda til Visegrad-statane og mellom desse landa sjølve. Dei som starta som sesongarbeidarar, er ikkje lenger sesongarbeidarar – lite tyder på at dei vil venda attende til Ukraina eller Kviterussland. I 2020 kan sjølv Tyskland koma til å lokka fagarbeidarar frå ikkje-EU-land med arbeidslovnader. Så sterkt er ynsket om kvalifisert arbeidskraft.

Då kan det lett bli slik at andre land etter kvart vert meir tiltrekkjande enn Polen for dei som kjem frå grannelanda til Visegrad-landa. Mange arbeidsmigrantar reiser vidare vestover til andre EU-land. Dette er den globale økonomien i klårtekst.

Treng kompetanse

Og no står paradoksa i kø. Polen treng utdanna arbeidskraft og legg no til rette for å auka kompetansen til innvandrarane ved å tilby kurs og så bortetter. For ikkje lenge sidan sleppte ein statssekretær for arbeidskraft katta or sekken i Warszawa: Han vedgjekk at velstanden i landet var avhengig av immigrantarbeidarar.

Samstundes les vi i Der Spiegel at den polske regjeringa diskret har vendt seg til India, Filippinane og Nepal for arbeidskraft, men akk, det vert ikkje lett, det heller, for gallupundersøkingar syner at folk er meir kritiske til utlendingar no enn dei var i 2015.

Trustilhøve har heilt klårt spela ei rolle. Det kan likevel ikkje stikkast under stol at syriske flyktningar har vorte opplevde som vanskelegare å integrera og å gi kompetanse som passar til arbeidslivet i Visegrad-landa.

Men å ta imot flyktningar er eit menneskerettsspørsmål, der har dei austeuropeiske landa eit like stort ansvar som dei vesteuropeiske landa.

Gryande kleptokrati

Det er semje blant observatørar om at Orbáns rike likner meir eit personleg kleptokrati for statsministeren og venene hans enn dei andre Visegrad-statane. Personlege økonomiske interesser gjer at vanten på arbeidskraft blir meir kritisk der; suget etter folk treffer interessene til eliten meir direkte enn i dei andre landa.

Orbáns «slavelov» er forklarleg i dette perspektivet. Marx ville ha kalla det profittratens fallande tendens. Det gjeld å pressa meir saft ut or folket. Difor lova, og difor dei kraftigaste demonstrasjonane sidan Orbán tok makta i 2010.

Politisk kan dette bli nokså problematisk for Orbán og hans populistiske sjølvrepresentasjon, for er det ikkje nett slike politikarar som ikler seg rolla som det heile og reine folkets trygge mur mot immigrasjon og utlendingar? Globalisering fungerer ikkje utan innvandring. Ein kan ikkje bruka EU-midlar for å auka innpass på verdsmarknaden og samstundes lukka nasjonen.

Bernt Hagtvet er professor i statsvitskap ved Universitetet i Oslo og Høyskolen Christiania og fast skribent i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

No skjer det noko i Ungarn. I desember marsjerte fleire tusen ungararar mot statsminister Viktor Orbáns «slavelov». Dei fleste var vanlege arbeidsfolk som til no ikkje har reagert særleg kraftig på Orbáns systematiske utholing av det ungarske demokratiet sidan han kom til makta i 2010. Men no – av di Orbán ville gje arbeidsgjevarane retten til å krevja opp til 400 timar overtid – hadde dei fått nok, og dei gjekk i demonstrasjonstog. Kva er i ferd med å skje? Er det slik at berre økonomiske kår kan få ungararane til å forsvara demokratiet?

I dette ligg det ein serie paradoks. Jan Puhl, som er Aust-Europa-redaktør i Der Spiegel, gjev oss ein innsiktsfull analyse. Dei austeuropeiske landa merkar no følgjene av sin eigen politisk fastlagde immigrasjonspolitikk. Samstundes er det openbert kor ideologisk islamofobisk denne politikken er.

Eit innvandringsland

Ikkje noko anna industriland tek inn så mange arbeidsinnvandrarar som Polen. Landet som i 2015 nekta nokre tusen flyktningar frå bomberegn og liding i Syria å finna ein heim der, har tillate 670.000 gjestearbeidarar opphald i 2016, fleire enn USA. Dei fleste som kjem over grensene, er ukrainarar og kviterussarar. Dei er sesongarbeidarar; dei jobbar i landbruket, er murarar, tenestegjer i helsevesenet, er kokkar og står ved samlebanda.

Dette paradokset gjeld ikkje berre Polen. Alle dei austeuropeiske landa har vegra seg mot å ta imot flyktningar frå ikkje-europeiske land. Visegrad-landa, det vil seia Polen, Ungarn, Tsjekkia og Slovakia, har heller ikkje villa retta seg etter byrdefordelingsvedtaket i EU som skulle fordela flyktningane. Men takk vera EU veks økonomien deira, og med det trongen for viljuge hender.

Det økonomiske underet

Sidan Visegrad-landa slutta seg til EU i 2004, har økonomien deira vakse merkbart. Puhl rapporterer at nesten halvparten av dei polske arbeidsgjevarane klagar over at dei ikkje får arbeidsfolk nok. Resultatet av etterspurnadspresset er at lønene stig med 10 prosent i året. Dermed misser desse landa konkurranseføremonar innanfor fellesmarknaden. Meir enn 2 millionar ukrainarar og kviterussarar arbeider i Polen, fleire hundre tusen i dei andre Visegrad-landa. Når lønene stig, er det difor fare for at mange investorar frå utlandet vil draga seg attende i møte med minskande profittutbytte.

Konkurranse

Arbeidsinnvandrarane i Polen kan samanliknast med polakkane i Tyskland og Storbritannia: Dei tek over dei dårlegast lønte jobbane. Det er no teikn til at det er aukande konkurranse om fagarbeidarane frå grannelanda til Visegrad-statane og mellom desse landa sjølve. Dei som starta som sesongarbeidarar, er ikkje lenger sesongarbeidarar – lite tyder på at dei vil venda attende til Ukraina eller Kviterussland. I 2020 kan sjølv Tyskland koma til å lokka fagarbeidarar frå ikkje-EU-land med arbeidslovnader. Så sterkt er ynsket om kvalifisert arbeidskraft.

Då kan det lett bli slik at andre land etter kvart vert meir tiltrekkjande enn Polen for dei som kjem frå grannelanda til Visegrad-landa. Mange arbeidsmigrantar reiser vidare vestover til andre EU-land. Dette er den globale økonomien i klårtekst.

Treng kompetanse

Og no står paradoksa i kø. Polen treng utdanna arbeidskraft og legg no til rette for å auka kompetansen til innvandrarane ved å tilby kurs og så bortetter. For ikkje lenge sidan sleppte ein statssekretær for arbeidskraft katta or sekken i Warszawa: Han vedgjekk at velstanden i landet var avhengig av immigrantarbeidarar.

Samstundes les vi i Der Spiegel at den polske regjeringa diskret har vendt seg til India, Filippinane og Nepal for arbeidskraft, men akk, det vert ikkje lett, det heller, for gallupundersøkingar syner at folk er meir kritiske til utlendingar no enn dei var i 2015.

Trustilhøve har heilt klårt spela ei rolle. Det kan likevel ikkje stikkast under stol at syriske flyktningar har vorte opplevde som vanskelegare å integrera og å gi kompetanse som passar til arbeidslivet i Visegrad-landa.

Men å ta imot flyktningar er eit menneskerettsspørsmål, der har dei austeuropeiske landa eit like stort ansvar som dei vesteuropeiske landa.

Gryande kleptokrati

Det er semje blant observatørar om at Orbáns rike likner meir eit personleg kleptokrati for statsministeren og venene hans enn dei andre Visegrad-statane. Personlege økonomiske interesser gjer at vanten på arbeidskraft blir meir kritisk der; suget etter folk treffer interessene til eliten meir direkte enn i dei andre landa.

Orbáns «slavelov» er forklarleg i dette perspektivet. Marx ville ha kalla det profittratens fallande tendens. Det gjeld å pressa meir saft ut or folket. Difor lova, og difor dei kraftigaste demonstrasjonane sidan Orbán tok makta i 2010.

Politisk kan dette bli nokså problematisk for Orbán og hans populistiske sjølvrepresentasjon, for er det ikkje nett slike politikarar som ikler seg rolla som det heile og reine folkets trygge mur mot immigrasjon og utlendingar? Globalisering fungerer ikkje utan innvandring. Ein kan ikkje bruka EU-midlar for å auka innpass på verdsmarknaden og samstundes lukka nasjonen.

Bernt Hagtvet er professor i statsvitskap ved Universitetet i Oslo og Høyskolen Christiania og fast skribent i Dag og Tid.

Polen treng utdanna arbeidskraft og legg no til rette for å auka kompetansen til innvandrarane.

Emneknaggar

Fleire artiklar

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

President Donald Trump held valkampmøte i Traverse i Michigan 25. oktober.

Foto: Carlos Barria / Reuters / NTB

KommentarSamfunn

Få dagar før det amerikanske presidentvalet er det klart at Donald Trump kan bli vald.

Kva kan ein Trump-siger få å seia for verda, for Europa og for Noreg?

Halvor Tjønn
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.

Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB

IntervjuSamfunn
Christiane Jordheim Larsen

Nato-toppen som sa det han tenkte

Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

President Joe Biden og visepresident Kamala Harris i august 2023. Den økonomiske politikken deira bidrog til å få ned arbeidsløysa, men inflasjonen som tok av i 2022, gjorde større inntrykk.

Foto: Evan Vucci / AP / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Harris blir heimsøkt av inflasjonen

Kanskje vart presidentvalet i USA 2024 avgjort ved bensinpumpene og i matbutikkane.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Noreg er på tredjeplass i kokainbruk i Europa.

Foto: Beate Oma Dahle / NTB

Samfunn
Sofie May Rånes

– Meiningslaust å straffe sjuke

Ronny Rene Raveen, tidlegare politimann og rusmisbrukar, vil ha avkriminalisering av rusmisbrukarar og unge opp til 25 år.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø
Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Høyanger i Vestland er ein relativt urban industristad, men talet på innbyggarar går éin veg. I fjor mista dei Tronvik, ei ruseining med 50 tilsette under Helse Førde. Å miste den vidaregåande skulen vil vere endå ein spikar i kista.

Foto: Marit Hommedal / NTB

ØkonomiSamfunn

Med skulane som hjørnesteinar

Det er dyrt å drive ein halvfull skule. Men kostnaden ved å flytte elevane om skulen blir nedlagd, er vanskelegare å rekne ut.

Marita Liabø

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis