Lytt til artikkelen:

Siri Helle

helle.sirihelle@gmail.com

Barneskulevegen min var 850 meter lang, og eg kjende kvar einaste centimeter. Eg visste kor mange kvite striper det var langs kanten, kor mange skritt eg brukte langs kvar stripe, sjølvsagt kor eg var halvvegs og kor langt unna skulen eg kunne vere når klokka ringde og likevel ikkje kome for seint.

Det einaste eg ikkje skjøna, var kvifor det var ein rasteplass sånn litt etter halvvegs. Rasteplassen låg mellom vegen og fjorden og var ikkje meir enn ein gruslagd plass med eit skilt, ein trebenk og eit bosspann. Men det var ikkje rasteplassen i seg sjølv det var noko gale med, men at han låg her. Hos meg. Heime. Rasteplassar er jo for alle andre stader. Alle dei ukjende. Kvifor skulle nokon ville stoppe her?

No, når eg flyttar heim att drygt tjue år etter at eg flytta på min fyrste hybel, skjønar eg det. Eg skjønar at den skålforma dalen som syner seg nordover, rett og slett er vakker. Dalbotnen ligg eit par hundre meter over fjorden og strekker seg oppover frå det 630 meter høge Bakkefjellet i aust via Moldura (837 meter) i nord til Dokka (756 meter) i vest. Fjorden er ikkje spektakulær og difor heller ikkje trykkande eller trong, berre rund og god og fin. Eg snur meg mot Dalsfjorden sør for vegen og ser at denne fjorden har noko ingen andre fjordar har – eg veit ikkje akkurat kva, men igjen er det ei blanding av å vere open og omringa av tøffe fjell, av innland og kontakt med havet utanfor.

At eg ser barndomsbygda mi i eit nytt lys når eg flyttar attende, er ikkje unikt, kanskje ikkje eingong særleg rart, men likevel er det frykteleg viktig: Eg flyttar ikkje fyrst og fremst heim til noko eg kjende frå før eg fór. Eg buset meg for å bygge meg ein splitter ny og varig heim.

«Heime er der tannkosten er», har eg tenkt i store delar av livet, og tannkosten får plass i baklomma, og det kostar ikkje ein gong noko særleg å ha fleire. Sidan den fyrste hybelen min då eg gjekk på vidaregåande, har eg budd i seks fylke og fem land, flytta inn og ut av Bergen minst fire gonger og Oslo to. Nokre gonger har eg flytta av mistrivsel, men langt i frå alltid – oftare berre fordi noko kanskje var meir spanande ein annan stad.

Eg har vore ein typisk «anywhere» – ein person som, ifylgje den britiske sakprosaforfattaren David Goodhart, finn identiteten sin i ideologi, i motsetnad til «somewheres» som klamrar seg fast til stadleg identitet. Eg har vore nøgd med å ha ein ven i kvar hamn og kortsiktige planar som alltid kan endrast i takt med tilsynelatande endelaus rastløyse, definert av å vere uavhengig og klare meg sjølv som det viktigaste av alt.

Likevel, og samstundes, låg det noko anna og murra der inne. Brotstykke av draumar, kanskje, som inneheldt eigenprodusert syltetøy i kjellarbua, å kunne ha symaskina ståande framme ein stad, slik at det berre er å sette seg ned og byte glidelåsen som rauk i godbuksa, ein verkstad der eg kan fordjupe meg i alt eg har lært litt av (frå garving av skinn til sying av lær til ysting av ost og så bortetter), på dei ulike stadene eg har budd, og, sånn litt etter kvart, ein stad å kunne invitere venene som opp gjennom åra har vore så greie å invitere meg.

Ynsket kom altså heilt frå draumestadiet ut frå ynsket om å skape – skape noko fysisk. Då er det ein fordel, kanskje til og med eit krav, å halde seg i ro på éin plass. For vi kan vere ein anywhere aldri så mykje, og det kan verte framstilt som eit moderne, miljøvenleg menneske som brukar få ressursar og er ope for endringar, men vi er òg fysiske skapningar med fysiske heimar og røter som betyr noko for oss. Eg er ein stolt somewhere no, og målet er å ikkje flytte fleire gonger.

Men eg hadde aldri kome hit aleine, og eg kom ikkje hit som fylgje av ein langstrakt, velformulert plan. Eg enda opp i heimbygda Holmedal fordi eg tilfeldigvis, for tre år sidan, trefte og forelska meg i Asle, som var lik meg på godt og vondt, rastlaus og drøymande, med skapartrong og gjennomføringsevne. Vi byrja å sjå etter vår eigen stad utan å vite kor han skulle ligge. Huset i Holmedal vart vårt fordi vi hadde råd til det, og fordi Asle fekk jobb i området. At staden ikkje var heilt tilfeldig for meg, hadde si rolle i historia, men var ikkje avgjerande. 

Så, korleis går det, det heile? No, ni månader etter at kjøpekontrakten vart signert, har vi meldt adresseendring til Folkeregisteret, lært oss kor alle lysbrytarane sit, kva alle naboane heiter og om lag når dei står opp og går og legg seg. Men like mykje har vi lært at vi nok aldri vert ferdige med å flytte heim.

For ein dessertgenerasjonist er det fort gjort å tenke på alt eg ikkje har. Alt eg ikkje har gjort, som at vi på kjøpet fekk eit uthus fylt med rot – det er ikkje rydda. Blomebeda mine blømer ikkje som dei skulle. Kvifor ligg det stygge golvbelegget framleis på kjøkkengolvet når det er fint tregolv under? Eg saknar quizlaget mitt i Florø og gangavstanden til alt, inkludert flyplass og kafé, der eg kunne jobbe når eg vart lei av heimekontor. Men vi har faktisk rydda ut av den ekstremt rotete kjellaren, pussa opp to stover og eit halvt loft, steinlagt ein uteplass i hagen og hausta eigne rips, solbær, sukkererter, tomatar og agurkar.

For å skjøne dette må eg vere heilt i ro. Eg må lære meg å sitte heilt stille av og til, heime, berre, heime hos meg sjølv, heilt, heilt, stille. Då kjenner eg det: meistringskjensla. Stoltheita. Gleda. Ikkje minst gleda.

Her er så mykje å glede seg over: Eg er ei badeløve. Eg angrar aldri på eit bad. Kva kan eg då ynskje meg meir enn tre ulike badeplassar innan femten minutt til fots frå utgangsdøra? På Bakke kan eg velje mellom ein frisk badekulp i elva med stupeplassar ein må klatre til i bergveggen, eit mørkt og stille vatn og ein to hundre meter lang spasertur ned til fjøra ved fjorden.

På heia kan eg velje mellom molter og tyttebær, men veldig lite blåbær. Eg kan gå tur høgt til fjells eller i utmarka. På badevatnet kan eg ro båt eller padle kano eg får låne av naboar, og sette garn, om eg vil. I småbåthamna ligg ein seglbåt med krabbe- og hummarteiner i, og det er kajakkar bak garasjen. Verktøy og materialar er det overalt (og iblant ingen stadar når ein verkeleg treng dei), om ein skulle få lyst til å bygge noko. Noko vi stadig vekk får. Og då bygger vi noko. Ei mellombels seng på arka når vi får besøk, ei kasse i hønsehuset når vi får ender eller nye lister kring vindauga i fyrste etasje. Nett no driv Asle og byter roten kledning. Eitt og anna bord innimellom, berre dei som trengst å skiftast. Nett slik vi begge vil ha det, og det er godt å ha nokon å dele det med.

Å slå seg til ro ein stad har ingenting å gjere med å slutte å utvikle seg, ser eg no. Tvert om kjennest det som sjansane – utfordringane – og potensialet til å lære noko nytt, gjere noko heilt anna i morgon enn eg gjorde i går, aldri har vore større enn dei er akkurat no.

Om eg lurer på kva eg skal finne på når vi er ferdige med å pusse opp huset, tek det ikkje lang tid å kome på verkstadene vi skal lage i uthuset. Asle vil ha snikkarverkstad, eg har lenge hatt lyst å lære meg å trekke om møblar. Kanskje kan det til og med kombinerast med både den vesle kunnskapen og ynsket eg har om å fordjupe meg i skinn og lær og pels. Tenk kva vi kan gjere med 170 kvadratmeter veggar, golv og tak. Vi kjem til å trenge mange liv for å realisere alle planane som fyk gjennom hovudet og hendene våre.

Ja, slik er livet mitt no. Når eg sit slik og skriv om det, ser det nærast uverkeleg ut – for bra til å vere realistisk, er det ei røyst i hovudet mitt som seier. Ingen kjem til å tru på ein slik tekst.

Er eg frekk som trekker konklusjonar etter mindre enn eitt år? Sjølvsagt er ikkje alt lett. Å kome inn i ei bygd, til dømes, når ein ikkje har born i barnehage eller skulealder, ikkje har kollegaer i bygda, og bygda ikkje eingong har butikk, og det til og med er koronaavstandar. Eg hugsar bygda slik ho ein gong var, med to daglegvarebutikkar, bank og post, elektrisitetsforretning og kino ein gong i veka på samfunnshuset. No er alt dette vekke. Kvar møtest vi då? Kvar vert vi kjende? Eg kjenner nokre andlet og namn frå gamle dagar, men Asle gjer det ikkje. Når vi berre ser dei ein gong eller to i året på jonsokfeiring eller julegrantenning, vert det vanskeleg å hugse namn.

Då er vi glade vi bur i eit klyngetun. Ja, Bakke er definert slik. Trass i at det går veg mellom husa, ligg vi tett og har nok historie til det. Fem bustadhus er det i tunet, som ein gong var eitt gardsnummer, men utskifta tidleg. I fire av husa er det fastbuande. Vi er tretten personar i alderen ti månader til noko over sytti, ein av oss er sauebonde og naboane litt lenger oppe i vegen driv ei lita kjøtforedlingsverksemd

Husa er nære nok til at det vert naturleg å prate saman utan å måtte gå på besøk. Vi vekslar stort sett ord i forbifarten, men ikkje så nært at det går ut over privatlivet. Slik skulle fleire hatt det, tenkjer eg.

Og heime? Å vere to er ein føresetnad, men ikkje nokon garanti. At vi får mykje gjort, inneber òg at det er like mykje å vere usamd i, om ein vel å sjå slik på det, og det kan jo skje.

Utfordringa kan òg vere å gjere noko heilt ferdig. Idéfasen er morosam, byrjinga på gjennomføringsfasen endå kjekkare, når ein ser at noko reiser seg, at dette får vi til, det vert slik vi har tenkt oss, eller kanskje litt annleis, men bra likevel.

Avslutningsfasen er meir keisam. Hønsehuset fungerer jo, sjølv om det ikkje er måla enno. Vindaugskarmane i stova kan få lysestakar og chiliplanter i seg, sjølv om dei ikkje er måla og lista på kanten inn mot veggen ikkje er på plass. Det er slikt ein må sjå passeleg mykje på, byrjar eg å skjøne, nett så mykje at det vert gjort ein dag, men ikkje så mykje at det irriterer. Vanskeleg balansegang, det der.

Det er her det store blikket kjem inn igjen. Ein heim er ein stad der ein kjenner seg trygg, tenker eg no. Og når ein kjenner seg trygg, låser ein seg ikkje inne og stenger alle andre ute. Nei, då kan ein tvert om sleppe seg laus, opne opp for verda, for tankar og idear og impulsar, for folk som tilfeldigvis kjem forbi, og slikt som må planleggast lang tid i førevegen og så kan gjennomførast fordi enkelte føresetnader ligg fast. Ja, for ein heim er jo òg ein stad ein kan forlate for ei tid, medan ein kjenner seg trygg på at han vil vere der når ein kjem attende.

Sjølvsagt forsvinn ikkje rastløysa berre fordi eg har sett namnet mitt på ein kjøpekontrakt. Så enkelt er det ikkje. Men eg har ei tru på at ho kan varig kanaliserast om. Inn i desse husa, i bygda, fjorden, fjella som ligg fast, men alltid kan sjåast på nye måtar. Å vere heime litt på nytt kvar dag. Dersom det ikkje går, kan eg i alle fall ikkje skulde på omgjevnadene.