Reportasje
Grushaughoroskopet
TROJA: I ruinane av den halvmytologiske trojanarkrigen kan ein, om ein tolererer litt pompøsitet og fiasko, freiste lese si eiga krigerske tid i lys av ei gammal.
Vel bevarte restar av trojansk daglegliv, handel, gudsdyrking og smart byutvikling.
Foto: Ida Lødemel Tvedt
Frå dekk på ferja over Dardanellane såg vi teksten i fjellet: «Dur Yolcu!» – «Stans, reisande!» Vi var midtfjords i sundet som skil Europa frå Asia nordvest i Tyrkia, på veg mot ruinane av Troja. Under utropet i fjellsida stod det: Utan å vite det trakkar du no på jorda der ein epoke gjekk under.
Inskripsjonen var eit minnesmerke over slaget om Gallipoli i første verdskrigen, henta frå eit tyrkisk dikt. «Bøy deg ned og lytt», fortset diktet, «på denne vesle haugen dunkar eit fedrelands hjarte.» Teksten er kjent for tyrkarar flest, og minner flyktige reisande om å senke farten, ikkje berre rase forbi og loggføre erfaringa, men å stoppe opp og tenke over forholdet mellom dei sjølve og det dei lærer om. Sigerherrane og dei slegne, offer og angripar, politikar og turist, alle blir oppmoda om å bli medvitne posisjonen dei ser krigsminna og krigsvisjonane sine frå. Eg antok i alle fall at noko slikt var poenget. Det kan hende eg las for mykje inn i det.
Utanom krigsminnetematikken hadde skrifta i fjellet ingenting å gjere med reisemålet vårt. Vi var på veg til den arkeologiske utgravingsplassen der ein meiner å ha funnet det forjetta Troja, også kjent som Ilion, scena for verdas mest kjende krigsdikt.
Det var ikkje det at eg trudde det var noko konkret eller spesielt klokt å hente i å lese våre krigar i lys av Iliaden, eller omvendt. Men det var ikkje ikkje det heller. I årevis hadde eg drøymt om å sjå Troja, ikkje fordi eg var ein spesielt ihuga lesar av Iliaden, men fordi det var noko så forlokkande med måten Troja dukkar opp på, i tekstar om raseri og sorg og krigens kraft, halvt som ein faktisk plass, halvt som eit tankeeksperiment.
«Noreg?», sa guiden i minibussen som tok oss mot Troja. Han sa han hadde vore guide for Jens Stoltenberg då han for ikkje lenge sidan var på besøk. «Ja, og Stoltenberg var jo opphavleg frå Noreg», forklarte han, og eg freista sjå for meg kva slags parallellar Stoltenberg kan ha trekt, mellom desse krigane og dei der han sjølv hadde ein finger med i spelet.
Iliaden er eit episk dikt som skildrar dei siste dagane av ein mangeårig krig som vi ikkje veit om faktisk utspelte seg, mellom Troja og dei mykenske grekarane. Vi veit heller ikkje om forfattaren, Homer, var éin eller mange, eit einsleg geni eller eit tverrgenerasjonelt kunstnarkollektiv. Vi veit berre at namnet hans, Homeros, betyr noko slikt som den som set saman ulike delar.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
