Å vere på Bratthø om vinteren kan vere ei prøving. Det er ofte kaldt i Østerdalen, gjerne ned mot minus 20 og 30 gradar. Under 40 har vi også sett. Då kan ein slenge ein kopp rykande varm kaffi opp i lufta og få kaffikrystallar tilbake. Ikkje er ungane i området heime frå skulen av den grunn. Foreldra deira kler dei godt og sender dei av garde. Eit hardbarka folkeslag. Ikkje har ungane kaffi på termosen heller, så dei veit ikkje kor kaldt det er.

Men det var alltid verre før. For eksempel finst det ei skrekkeleg og underhaldande historie frå Arne Garborgs Kolbotnbrev, der han skildrar ein tur han hadde på butikken vinterstid. Å gå på butikken på slutten av 1800-talet innebar å ta seg på ski gjennom snø, kulde og mørke i mange mil, før ein kanskje kunne kome heim att med livet i behald med mjøl, salt og sukker. Teksten er for omstendeleg til å sitere, avhengig av ei frå forfattaren utsøkt oppbygging, men vesle, tufsete og engstelege Garborg (slik han omtalar seg sjølv) overlevde handleturen berre så vidt.

Sjølv i dag er det noko anna enn å vere ute i storefri i minus 30 eller 40 gradar når ein er 1000 meter over havet ei veke, og alt ein har rundt seg, er ei hytte utan straum, i same området som Garborg, for eksempel i ein vinterferie. Siste gongen vi var der i dette tidsrommet, blei kanskje også siste gongen. Då vi kom fram, hadde ein ven nede i bygda på førehand reist opp på snøscooter og sett på propanomnen, så inne var det no kome opp i heile éin plussgrad. Før vi plasserte bagasjen, gjekk vi ned i skjulet og henta ved og fyrte opp. Vi fekk aldri plassert eller pakka ut bagasjen.

For dette er eigentleg alt ein får gjort mens ein er der vinterstid – i alle fall før påske, då sola kravlar over åsane og appelsinane og kvikklunsjen kjem til fjells: gå ned i skjulet og hente ved, og gå opp igjen og brenne han opp. Kvar dag, så fort vi vakna, noko vi syntest var flaks etter at temperaturen etter kveldens opparbeidde 16 plussgradar gjennom natta hadde sokke til pluss 4, var det ned i skjulet og hente ved. Opp og fyre han opp. Propanomnen brukte vi, samstundes, til propanen gjekk ut.

Så kva skal vi gjere no, då, når klokka er ni og vi har drukke kaffi? Nei, vi får vel gå ned i skjulet og hente litt ved. Ja, av med ullpledda og på med kleda igjen. Lue og vottar og skjerf og boblejakke. Hente ved. Opp igjen og fyre i omnen. Sitje rundt omnen og gni hendene. Høyre på radioen. Gå på ski? Nei, det er for kaldt. Men fint lys utanfor vindauget der borte, då.

Vi sov i stova, brukte soverommet til kjøleskap, og kjøkenet brukte vi ikkje. Radiusen blei mindre og mindre, eigentleg sat vi berre ved omnen. Vedomnen. Kva skal vi gjere no ved lunsjtider, skal vi spele spel? Nei, brikkene er for kalde. Vi går ned og hentar ved. Ja, på med lue, vottar, skjerf og boblejakke. Middagstider, kveldstider. På med hovudlykt, boblejakke og så vidare, ned og hente ved. Brenne han opp. Høyre på radioen, utan radius.

Alle trea vi om sommaren sagar ned for hand og baksar og balar med for å få stammane kvista og dratt med gjennom oppoverbakke, gjennom einer- og vierkjerr, mose og myrlandskap, til hoggestabben for kløyving, og så er det kløyvinga, og så er det stablinga i sørveggen på skjulet, og eitt års tørking – skal alt dette berre sviast av nokre vinterdagar?

Ja. Dette var ein god idé.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast skribent i Dag og Tid.