Lytt til artikkelen:

Korleis vart stjerner symbolet på eit samansveisa Europa? Tenkte dei, då dei i 1955 vedtok korleis EU-flagget skulle sjå ut, at dei tolv stjernene skulle førestille nasjonane og sirkelen sameininga av dei? Stjerner, som i leiestjerna over stallen i Betlehem, som i we’re number one, eller som i ei for lengst eksplodert sol? Sirkel – som i perfeksjon, heilskap, æve? Meinte dei kanskje at EU var ein liga av superstjerner, som spelelista på ein Band Aid-konsert? Eller ei supernova – ei klynge av soler som ekspanderer heilt til den eine i overmodig, nihilistisk sjølvsabotasje sluker dei andre? Er Europa ein svevande grushaug av kvite dvergar? Kanskje kvar av stjernene i EU-flagget er ei død sol, ein gong sentrum i eige solsystem, men no berre ein smuldra idé? Kanskje Europa først og fremst er kontinentet som brenn, slik dommedagsfetisjistar likar å tru.

Eg har høyrt eit rykte om at svaret på desse spørsmåla ligg i ein bygard i den franske hovudstaden. I London stig eg derfor om bord på Eurostar mot Paris, og med eitt er eg omringa av ein heilt annleis type folk. Ein liten gut med bukseselar bukkar faktisk, seier «s’il vous plaît» og insisterer på at eg går framfor han gjennom toget. Og idet eg set meg til rette, byrjar den gamle dandyen i setet bak meg å smatte på eit ostesmørbrød, vått og høgt, berre avbroten av fanfarar av snyting. Franskmenn er verkeleg verdsmeistrar i å vere parodiar på seg sjølve.

Eg rullar nedover Europa, følgjer meg sjølv som ein blå ball på Google maps, over Sør-Englands flate åkrar, gjennom Maidstone og Folkestone, 120 meter under den engelske kanalen til dei like flate åkrane i det nordlege Frankrike. Eg seglar gjennom det nordlege Paris, der eg for nøyaktig ti år sidan studerte i eit brakkeliknande satellittcampus av Sorbonne.

Eg har eit lunka forhold til denne byen som eg kjenner godt, men aldri tenkjer på når eg ikkje er her. Eg likar han ærleg talt ikkje. Eg likar ikkje dei smale fortaua eller den humørlause hausmanske arkitekturen, eg likar ikkje parisisk mimikk, croissantar eller franske komikarar. Spesielt mislikar eg dei franske klovnane utanfor Pompidou-senteret, som med sadistisk pantomime parodierer gangen til tilfeldig forbipasserande. Eg likar ikkje franske visesongar, den sure franske kaffien, dei friksjonslause kvite bagettane eller dei vasne grøne bønnene som vert serverte med alt. Eg finst ikkje eit fnugg frankofil.

Idet eg rullar inn på Gare du Nord, ser eg den nye logoen til Eurostar. Den gamle logoen hadde tre linjer som symboliserte Frankrike, England og Belgia, dei tre landa som opphavleg var med i togsambandet, og ei stjerne, men no er logoen berre ein straumlinja krusedull, utforma av kommunikasjonsbyrået SomeOne.

Eg tek metroen til Hôtel Stella. Franske hotell skal jo helst sjå ut som bordellar, og i resepsjonen bør det sitte innrøykte matroner med djupe utringingar, om ein skal kome skikkeleg i stemning, men det gamle ekteparet som møter meg på Hôtel Stella, gjer susen dei også. Og rommet er uansett akkurat slik det skal vere: i øvste etasje, med utsikt over dei hausmanske taka, nedstøva og mørkt, med tunge, raude tekstilar på golv og seng og vegger, og mugne fleeceteppe stabla i skapet. Ikkje internett. Ingen bankterminal i resepsjonen. Berre ei lita skål der ein kan forsyne seg med små såper.

Det første eg gjer når eg kjem inn på rommet, er, som alltid når eg kjem til eit hotellrom, å ommøblere. Eg tek av den syntetiske rosa duken på skrivebordet, set skrivebordet ved vindauga og opnar dei. Så skifter eg frå turkleda eg har hatt på meg i vekevis, til min mest gudfryktige kjole, og går ut av hotellet, mot kyrkja på den andre sida av Luxembourg-parken, Chapelle Notre-Dame-de-la-Médaille-Miraculeuse, i Rue du Bac. Det er på grunn av kapellet eg er komen hit.

Den 27. november 1830 synte nemleg jomfru Maria seg for Catherine Labouré i Rue du Bac med ein glorie av tolv stjerner og ein globus i hendene. Globusen representerer heile verda, sa Maria til Catherine, særleg Frankrike. Dette synet gjorde Rue du Bac til det viktigaste pilegrimsmålet i Frankrike, heilt til det vart utdanka av ein meir spektakulær Madonna-manifestasjon i Lourdes. EU-flagget er glorien til Maria, seiest det, særleg i konspiratoriske avkrokar av internett. Flagget avslører EUs løyndom for alle som vil sjå.

Vi veit at dei i oktober 1955 kom til samrøystes semje om at EU-flagget skulle vere ein sirkel av tolv stjerner mot blå bakgrunn, men vi veit ikkje kor viktig forteljinga om synet til Labouré var i denne avgjerda. Vi veit at designaren som foreslo flagget, sjølv sa at han var inspirert av Rue du Bac, men vi veit ikkje kor stor vekt dei andre la på inspirasjonskjelda. Kanskje var det berre eit fint symbol: talet tolv, eit teikn på perfeksjon og heilskap, apostlar, månadene i året, Herakles’ tolv oppgåver. Og kanskje er det tilfeldig at flagget vart innvigd den 8. desember, årsdagen for då Anna, mor til Maria, blei svanger med den nye Eva, gjennom det kyrkja kallar «den lytefrie befruktninga».

Eg blir overraska av den anonyme fasaden til Chapelle Notre-Dame-de-la-Médaille-Miraculeuse. Ein stor grøn port opnar opp til ein slags utandørs korridor. Veggene er dekte av stillas. Berre eit skilt ymtar om at dette er ei kyrkje, ikkje ein vanleg bygard. Skiltet og alle nonnene. Eller det eg går ut frå er nonner. Nonner i tryggingsluka, nonner i suvenirbutikken, nonner som strenar rundt og ser tøffe og reaksjonære ut, i mørkeblå drakter og med nystrokne kvite skaut på hovudet.

Kyrkja er full av syngande menneske. Dei står med hendene framfor seg, fingrane peikande oppover, handflaten mot andletet.

Eg møter ei tøysete koreansk syster som poserer for kameraet mitt, under ein lidande Jesus på korset, medan ho skjer grimasar og lager peace-teikn med hendene. Ho veit ikkje stort om historia til kapellet, men meiner likevel å ha høyrt at dei tolv stjernene på Maria-medaljongen symboliserer dei tolv apostlane, og at det er desse tolv apostlane som er på EU-flagget. Elles seier ho ikkje mykje, men ho får meg til å kjenne meg velkomen, for ho ler og leiker og presenterer meg for medsøstrene sine, medan ho gjer eit for meg framandt teikn med hendene. Ho gnikar tomlane og peikefingrane saman og seier:

– Sjå! Dette betyr «eg elskar deg» i Korea. Der er dette ein kul ting å gjere på bilete, berre sjå korleis fingrane dannar eit hjarte.

Ei anna nonne himlar med auga og seier:

– Der eg kjem frå, i Brasil, betyr det money, money, money.

I suvenirbutikken møter eg ei søster med stort, ope andlet. Eg spør henne, heilt forsiktig, om kva greia er med forteljinga om EU-flagget. Ho ler.

– Ja, så du veit om det?

– Ja, seier eg, – EU-flagget førestiller glorien og den heilage medaljongen som jomfru Maria synte Cathrine Labouré.

– Jo, seier ho.

Ho seier at kyrkja ikkje snakkar om den samanhengen, ikkje offisielt, dei trykker ikkje tekster om det i pamflettane sine. Men det er sant, seier ho. Og det er ingen løyndom.

– Dei siste åra har vi til og med hatt ein politikar i nasjonalforsamlinga som argumenterer for at EU ikkje har rett til å bruke dette religiøse symbolet som symbol på europeisk sameining. Og det er eit faktum at EU frå byrjinga var eit katolsk prosjekt. Klart det var det. Det var eit tysk-fransk prosjekt. Og no fell det heile saman fordi dei prøver å halde liv i ein union utan å anerkjenne dei kristne verdiane som låg til grunn for den unionen. Det dei står att med, er for holt til å ha noka kjenslemessig makt over dei europeiske sjelene.

Eg takkar, kjøper ein haug med pamflettar, forlèt kyrkja og finn ein gatekafé der eg blir sittande, fortumla over at ho så sjølvsagt kom med akkurat den påstanden eg var komen hit for å undersøke.

På veg heim til Hôtel Stella går eg nedom Seinen, elva som ligg og døsig dreg seg gjennom byen, som ei forfylla diva, sørpegrøn og seig, kvilande i sin eiga daude eleganse, utan eingong å prøve å gjere med byen det elvar gjennom viktige vestlege byar vanlegvis gjer. Themsen, Hudson, Rhinen – desse ville vegane av vatn som blenker og bølgar, og som med skummande munnviker slikkar byane oppetter beina og freistar løfte skjørtekantane av sivilisasjonen.

Eg går forbi ein park der ein bataljon av gule vestar sit på ein benk og et lunsj, forbi dei forkulla spira til Notre-Dame, til Place de l’Hôtel-de-Ville, der mystikaren Marguerite Porete, ei av verdas første kvinnelege offentlege intellektuelle, vart levende brend i 1310. Boka som fekk henne i trøbbel, heiter De enkle sjelers speil og var ekstra provoserande fordi ho var skriven på fransk og ikkje latin. Slikt gjer ein berre ikkje, sa kyrkja, som helst ville halde teologien slørt bak elitespråket. De enkle sjelers speil er ein slags kjærleiksteologi om ekstatisk sameining mellom tilsynelatande makteslause sjeler og Gud. Porete meinte at fornufta stod i vegen for heilag Kjærleik, og at berre ei uthola, sjølvutsletta sjel kunne ta eit guddommeleg Ingenting opp i seg. Først brende dei berre boka, men då Porete likevel heldt fram med å distribuere henne, førte dei Porete for retten igjen, tiltala for kjetteri. Inkvisitoren kalla henne ei pseudo-mulier, «ei falsk kvinne», sa at boka var stappfull av feil og blasfemi, og dømde henne til staken.

Eg slår meg ned på ein benk, irriterer meg over kor fransk alt er, og prøver å sjå for meg bålet. Europa er kanskje plassen der kyrkjer og kvinner brenn, tenker eg. Det er kanskje slikt kyrkjer og kvinner gjer.

Neste morgon er det varmt. Eg går tilbake mot kyrkja. Halvnakne småjenter går i resolutte små klynger langs fortaua, leikar liksom Lolita, utan å vite kva slags vald leiken konnoterer. Eg tenker på Gertrude Stein, den staute franske modernisten som skreiv at det eigentleg var synd for dei femifranske damene at miniskjørt kom på moten, for det avslørte at dei ikkje berre hadde desse smale, runde armane som fekk dei til å sjå så nette ut, men også feite lår. I utstillingsvindauga på Boulevard Saint-Germain ser eg den same stygge Hennes & Mauritz-kjolen som eg den siste månaden har sett i vindauga i Athen, Bergen, Dublin, Belfast og Firenze: ei lang, småblomstra sak med pufferme. Det er den tida på året då folk, same kva som går føre seg i motebiletet elles, mekanisk omfamnar denne patetisk-luftige, romantiske stilen. Kjolen ser ekstra grotesk ut her, for Paris har eit spesielt kvelande forhold til den europeiske tradisjonen for jomfrudyrking, der alt blir enten hore eller madonna. Det er kanskje det som får byen til å slå meg som så impotent.

Fordi eg er seint ute, bestiller eg taxi frå hotellet til jernbanestasjonen den morgonen eg skal forlate Paris. Taxisjåføren heiter Madeleine. Ho har høge hælar og skinnjakke, raud afro og ein veldig fancy bil. Ho er frå Kongo, men utdanna i Belgia, og ho har mykje å seie om forholdet mellom dei to landa og om belgisk imperialisme samanlikna med fransk. Ho reiser ikkje heim til Kongo på besøk lenger, seier ho. Ho ser ikkje lenger noko håp der. Vi snakkar om kong Leopold, kanskje den fryktelegaste av alle europeiske imperialistar, som skal ha feira eigen og Europas ekspansjon med å lage allear av kongolesiske hovud på stakar og blomsterbed med bordar av avhogde hender.

– Tenk at heile folket vårt skulle bli torturert av ein mann som ikkje eingong hadde segla opp elva, sa ho.

Eg fortel Madeleine om la Médaille Miraculeuse og om teorien om opphavet til EU-flagget. Eg fortel at eg har inntrykk av at slike konspirasjonsteoriar om Europa er i ferd med å vekse seg sterkare, i både den eine og den andre rørsla. Og eg skjønar det godt, for dei er jo uimotståelege, desse kombinasjonane av mytologi og psykoanalyse med storpolitikk. Dei lèt dei enkle sjelene våre finte forbi portvaktarane for sanninga – anten vi soknar til Slavoj Žižek, Camille Paglia eller Jordan Peterson.

– Kven, spør Madeleine og rynker på nasen.

Ho seier at det heile høyrest teit ut, og at Europa uansett er som ein person som går til grunne i eigen sjølvrefleksjon.

– Ja, nettopp, seier eg.

– Hæ, seier ho.

Ho synest eg heller skal skrive ein kronikk om dei forbanna elektriske sparkesyklane som brått har teke over heile det parisiske trafikkbiletet.

Ida Lødemel Tvedt

Ida Lødemel Tvedt er forfattar og skribent.