Det var ikkje dette eg hadde sett for meg då eg bestemte meg for å gå frå Spoleto til Roma, i fotspora til Frans av Assisi. Eg hadde sett for meg at eg skulle møte pilegrimar undervegs og spørje kvifor dei gjekk, om dei søkte tilbaketrekking, samhald eller å verte konfronterte med seg sjølv, slik at eg kunne skrive om kvifor pilegrimsferder no er inne i ein europisk renessanse, trass i den svekte posisjonen til religionen.

Sivilisasjonsflukt og munkeliv er på moten, hadde eg nemleg skjøna, og eg gjekk ut frå at det hadde med klimaangst og andre dommedagskjensler å gjere. Ei ny form for autentisitetshybris. Eg skulle vitje kyrkjer og kloster langs vegane, og lære meir om heilage Frans, den fyrste asketiske tiggarmunken, som etter ei openberring i Spoleto i 1205 gav opp eit festleg liv i Assisi til fordel for askese i villmarka og på bygdene, dus med dei ville dyra han skulle verte skytshelgen for.

Men eg møtte ingen pilegrimar eg kunne intervjue. Det synte seg nemleg at ruta eg hadde valt, ikkje var del av den offisielle Via Francisgena, pilegrimsruta frå Canterbury til Roma, men ein alternativ sti, laga av ein mann som heiter Stefanos. Stefanos ville ha ei meir autentisk ferd gjennom landskapet til Frans enn ruta som er konstruert langs bilvegane. Så vill som mogleg, over fjell og sletter, gjennom dalar og kratt. På dei sju dagane eg gjekk, møtte eg ikkje ein einaste annan vandrande på stiane. Berre dyr.

Skodda var tjukk då eg gjekk opp Monte Fionchi fyrste dagen, men ho letta då eg nådde toppen, og avslørte eit heilt annleis landskap enn det eg hadde sett for meg. Eg hadde sett for meg olivenlundar, grusvegar og rullande åsar, men no såg eg berre fjell. Adrenalinet breidde seg i meg, forsterka då eg nede ved tregrensa gjekk ut av eit buskas og inn på ei slette og med eitt var omringa av mørke vesen. Eg stod midt i ein flokk med førti hestar. Eg skvatt så eg ropte, ein hest bykste mot meg, vrinska og kasta på nakken. Eg sprang heile vegen ned frå fjellet.

Dei neste dagane møtte eg alle slags skapningar. Villsvin grynta og la på flukt når dei såg meg kome, firfisler skvatt i grøftekantane, eg vart oversett av ein flokk hjorteliknande vesen. I landsbyane snerra og ulte hundane då eg kom. Eg hadde fått beskjed om at hundar her omkring måtte skremmast med steinar, som eg måtte bere i hendene og vise til dei mest pågåande, og når dei likevel hoppa på meg, måtte eg hive steinane mot snuten deira.

Eg hadde ingen grunn til å vere redd. Dette var Italia, trass alt, ikkje ein jungel. Dessutan var det akkurat dette eg hadde bedt om. Eg hadde betalt godt for luksusen å få frakta bagasjen min langs bilvegane, frå gjestehus til gjestehus, medan eg gjekk og dingla fritt med armane om dagen og kom fram til dekt bord og førehandsbetalt vin på gjestehusa om kvelden.

Det heile var eit overskotsprosjekt, mogleg­-
­­gjort av pengar, tid og wannabe-eremittens egoisme. Og kanskje er det nettopp dette moderne pilegrimsferder er: sjølvpåførte, overflødige utfordringar som byter ut kvardagens ansvar med einsamt og konkret slit? Og etterpå kan ein attpåtil skryte av kor rettskaffen ein er, når alt ein eigentleg har gjort, er å ta ferie frå røynda.

Kanskje pilegrimsvandringar berre er eskapisme og estetisert ansvarsfråskriving. For er det ikkje slik rømlingen og unnasluntraren tenkjer: Eg kan byggje tjukkare hud på eige mot om eg berre held fram med å utsetje meg sjølv for motstand, borte frå folk, heilt til eg blir så psykologisk herda at eg kan tole kva som helst? Dette er arbeid, seier vi til oss sjølve, vi er ikkje forfengelege.

Ein dag juksa eg og fekk haik frå ein landsby til ein annan, med ein mann midt i trettiåra som – eg tullar ikkje – heitte Dante. Han snakka ikkje engelsk eller fransk, eg snakka ikkje italiensk, men likevel fekk vi til ein slags samtale der i den skranglete bilen, medan han sirkla oss nedover vegane som låg som valkar i fjellsida.

«Burde du ikkje heller gifte deg enn å gå her for deg sjølv som ein annan idiot, eller i det minste lære deg italiensk», spurde han og tok eit trekk av den feite jointen han heldt mellom fingrane på rattet. «Lykke til», sa han og lo, då han sleppte meg av ved eit skogholt. Han blunka og vinka og ropte: «Chiao, stupido!»

På ein mørk skogsti, midtvegs på ei tjue kilometers strekning i styrtregn, såg eg brått eit spinkelt grått vesen gå sakte og slentrande eit stykke framfor meg. Vi oppdaga kvarandre samstundes. Han fraus fast og bora blikket sitt i mitt, i noko som kjendest som fleire sekund, før han med eitt langt sprang forsvann inn i skogen. Eg våga ikkje gå vidare, men vart ståande og trampe og hoie ei stund, som ein hysterisk senterpartipolitikar, for å skremme vekk andre potensielle ulvar.

Kanskje det var ein rev, sa eg til meg sjølv, kanskje ei rar form for hund.

Ikkje før eg fire dagar og fire gjestehus seinare kom fram til garden til Stefanos, der eg skildra møtet og googla «Wolf + Italy + Images», fekk eg det stadfesta. I fjella du kryssa den dagen, er det mange ulv, meir no enn før, men det er sjeldan dei syner seg for menneske, sa Stefanos. Det du såg, var ein einsleg gamal hann som har vandra bort frå flokken.

Då ein ulv terroriserte Gubbio, ein by nord for Assisi, tok Frans affære. Han gjekk til utkanten av byen, fann ulven og sa noko sånt som: «Kjære bror ulv, kan du ikkje slutte å ete folk, om vi lover å ta oss av deg?» Ulven gav han visstnok poten sin, forklarte at han var gamal og åleine, og så fylgde han Frans tilbake til Gubbio, der han levde resten av livet i harmoni med folka, som gav han mat og heidra han som ein omvend Lucifer.

Det er kanskje til og med noko sant i denne forteljinga, for i 1872 fann ein skjelettet av ein stor ulv under kyrkjetrappa midt i byen. Og kanskje er det denne forteljinga vi viser til når vi i dag kallar somme terroristar einsame ulvar, heilt utan å hugse det som må vere bodskapen i forteljinga: at dei skumlaste outsiderane i byen kan temjast med litt medynk, om ein berre maktar å tilfredsstille svolten deira med noko anna enn menneskeblod.

Alt dette tenkte eg på då eg kvelden etter ulvemøtet kom fram til Labro, ein av Italias best ivaretekne mellomalderlandsbyar. Han såg ut som ein legolandsby, ei stabla borg på toppen av et lite fjell, over Rieti-dalen, der Frans fyrst preika til fuglane. «Bror fasan», sa han. «Syster sporv.»

I Labro var eg einaste gjest på ein liten restaurant som var som eit parallellunivers av knitrande peis og tusen smeltande stearinlys, eigd av ein vakker mann med korketrekkarkrøller. Han spela New Orleans-musikk over høgtalarane og fylte glaset mitt med frisk apertivo, tunge vinar og søt digestivo, til eg vart så sløra at eg tenkte: Kanskje eg berre blir her i mellomalderfestninga resten av livet, med denne mannen som snurrar og surrar roastbiff i urter og villblomar som han har plukka heilt sjølv.

Neste dag, litt fyllesjuk, sette eg kursen frå Labro mot Greccio, bygda der Frans sette i scene verdas fyrste levande julekrybbe. Eg gjekk heile dagen, og då klosteret utanfor Greccio endeleg openberra seg i høgda framfor meg, klistra oppetter fjellveggen, sette eg meg rett ned på bakken og sovna. Eg sov til regnet vekte meg. Så gjekk eg opp trappene til klosteret.

På toppen stod ei nonne og hang med olbogane på eit rekkverk medan ho skravla i ein Iphone og fikla med eit kors. Utanfor suvenirbutikken pludra tre munkar. I suvenirbutikken spela dei amerikansk julemusikk og selde hekla og tova julekrybber, julekrybber i tre, glitter, plast eller metall, små julekrybber og life size-julekrybber. Sjølve klosteret verka like tåpeleg. Eg stakk hovudet inn i den spartanske sovecella til Frans og kjende ingenting.

Eg vart meir og meir irritert i møte med munkane og nonnene, med pilegrimane eg las om og heile tida forventa å treffe, og på alle forfattarane og filosofane som hadde fortalt meg at ei einsam vandring var ein veg til det sanne, det gode og det vene. Eg fekk lyst til å springe bort til munkane og løfte kjortlane over hovudet på dei og rope: «Pyser! Dette er for enkelt. Kvifor skal akkurat de få røme frå verda? Ansvar kan ikkje bytast ut med form. De er forfengelege, dette er ikkje arbeid!»

Eg hadde forventa å finne noko opphøgd i tilbaketrekkinga, ei slags tru for den som ikkje trur, ein sekulær åndeleg detox, men det eg fann, var det motsette. Eg hardna i hovudet, vart skeptisk. Og eg fall ikkje ned i ein djupare versjon av den kreative flyten eg kjenner når eg går opp og ned dei vande fjella mine i Noreg heller.

For her, i framande skogar, tenkte eg berre på føtene mine og korleis eg skulle kome meg til neste bygd. Eg tenkte ingen nye tankar, der eg gjekk og gløymde alt og alle som bind meg til verda. Totalt overgjeven til ein prosess med åndeleg og fysisk velvære som dobbelt mål går den moderne munken og den sekulære pilegrimen slik, med to sjølvoppslukte bøner i hovudet: «Gud, frels meg frå synda!» og «Gud, gje meg stramme rumpemusklar!».

***

Dagen før eg drog frå Paris til Italia, gjorde eg noko svært lite munkeaktig. Eg kjøpte eit par sko som var så dyre at eg tenkte at dette kan eg aldri tilstå for nokon. Men eg såg ingen veg utanom, for plutseleg stod dei der og lyste i eit butikkvindauga, som openberringar, minst like meiningsfulle som freda kulturminne.

Eg lo høgt då eg såg dei, for dei var så pratsame, så stappa med lag på lag av arkitektoniske referansar – som små kyrkjer av skinn. Dei hadde høge, svarte, klossete hælar, detaljar i beige og eggeskal, og hemper av gullfarga metall over rista – eit nikk til mokasinar, den latterlegaste forma for sko.

Og dei eleverte ikkje berre hælen, men også tåballane, på eit vis som fekk dei til å sitere fleire av 1900-talets platåskomotar på ein gong. Dei var ein twist på skuleuniformsko, men utan seksualiserte konnotasjonar som uniformer har; dei snakka om italienske svartkvittfilmar og britisk pønk i same andedrag, og dei gjorde butikkvindauget til ein barrikade der konsumerismen vart utnytta av ein fandenivaldsk, køddete og skeiv femininitet.

Skoa var dei Pippi ville gått med om ho var vaksen og skulle på vift. Innsida var bjørkeskogsgrøne, og i sålen stod det, med store inngraverte gullbokstavar, «Gucci». Eg pakka skoa i sekken og drog til byen der dei kom frå.

«Fine sko», sa den illeluktande jenta frå Texas som sov under meg i køyesenga på ungdomsherberget i Firenze, to dagar før eg byrja vandringa. Eg sat på golvet og lappa føtene med gnagsårplaster. «Takk», sa eg. «Dei er nye. Eg pyntar meg ikkje; eg skal ut å gå dei inn. Dette er arbeid, eg er ikkje forfengeleg.» Ho lo, med ein slik stor og varm latter som eg assosierer med damer frå Texas. Eg elskar damer frå Texas.

Neste dag tok eg tog til Foligno, for å vitje kyrkja til den heilage Angela. Ho var eit nytingsmenneske som fram til ho bikka 40 rundt år 1290 skal ha teke for seg av mat og fest og fine klede. Det var fyrst då, etter at ho brått hadde mista mann og barn, Frans kom til henne i ei openberring og synte henne at livet hennar var tomt. Deretter vigde ho seg til ein asketisk teologi som fyrst og fremste dreidde seg om å gjere seg sjølv så uthola som mogleg, slik at Gud kunne ta plass og ta bu.

Angela var analfabet, men etterlét seg likevel mykje tekst ved å overtyde ein munk om at han burde fylgje etter henne resten av livet og skrive ned alt ho sa. Ho var ei av fleire kvinnelege mystikarar i mellomalderen som hevda at dei var talerøyr for Gud – noko ein meinte kvinner hadde godt anlegg for, sidan dei var så porøse og irrasjonelle.

Og trass i symbola som desse kvinnene skulle bli, på estetisert liding og tungetala teologi, er det denne politiske teften som gjer dei så fascinerande, denne evna til å gjere butikk av ein i utgangspunktet makteslaus posisjon. Meir Siv Jensen enn Simone Weil, tenkjer eg ofte når eg les Angela og medsystrene hennar, meir Thatcher enn Lady Gaga.

Kyrkja til Angela var vanskeleg å finne, men verd det, for lufta der inne var kald og tyst som i ein kjellar, og eg hadde heile kyrkja for meg sjølv. Eg tok dei nye skoa ut av sekken og stilte dei opp til fotoshoot og bimbobøn framfor ei dokke som førestilte ei død Angela, ved sida av ei tronande Maria med ein glorie av tolv stjerner.

Då eg ei veke seinare kom fram til Roma, såg eg ingenting. Katedralane, skulpturane, spansketrappa og Pantheon – alt dette tilbedde og hyperfortolka slo meg brått som løgner – ikkje anna enn monument over kva menneske kan få til om ein Medici-familie drysser pengar på kunsten medan ein mokar på med slaveliv.

Dei nye skoa mine er i det minste ærlege, tenkte eg. Og i motsetnad til dei tøffe, norske fjellskoa eg har gått med dei siste vekene, som liksom lyser av moralsk autentisitet, har dei sannsynlegvis aldri vore innom ein asiatisk sweatshop.

Dette var altså den store innsikta som venta ved pilegrimsmålet: Om ein fyrst skal gje seg over til dekadansen, er det hipp som happ om ein vel Fionchi, Medici eller Gucci.

Ida Lødemel Tvedt

Ida Lødemel Tvedt er forfattar og skribent.