Ut or Femundsmarka

Det er eit landskap forma av is og stein, eit karrig, gjerrig landskap der tida går saktare enn andre stader. For menneske er han ikkje laga, denne inste delen av Femundsmarka, for det går ulideleg seint å snirkla seg over moreneryggane på åsen mellom Kratvola (1078 moh.) og Nordre Litlevonsjøvola (924 moh.), der grå kampesteinar på storleik med minibussar stikk som svære trollvorter opp or den kvitgule, reinlavkledde grunnen. Somme av steinane står så tett at det er freistande å ta springfart for å smetta mellom dei. Men den kvasse, grovkorna sparagmitten, som er den dominerande bergarten i Femundsmarka, har allereie laga ei rift i den eine av dei fullstappa sidelommene på sekken. Mellom somme av steinane er det dammar med daudt vatn, og i dei små dalane som er så slake at dei ikkje syner att på kotane på kartet, renn meterdjupe, sakteflytande bekker. Difor består vegen eg stakar meg ut, for det meste av omvegar – å ta seg fram i éin kilometer i timen er ein attraksjon som berre har blitt meg til del her inst i Femundsmarka.

T-merkt sti

Bekkefara fører her ned mot Røa, elva som deler nasjonalparken i to og markerer fylkesgrensa mellom Hedmark og Sør-Trøndelag. Ved Storfisktjønnan (758 og 751 moh.), som er del av elva, kjem eg inn på den merkte stien austover mot Sverige. Denne hadde eg ikkje tenkt å fylgja, for han er den mest trafikkerte, men terrenget går meg så på nervane at eg slår inn på han likevel. Trass alt har eg ein grovskissert tidsplan å fylgja, og eg vil snarast mogleg opp i høgda over skoggrensa, bort frå klegg og maur og anna utyske. Ved den vestre av Storfisktjønnan legg eg meg til på ein odde, lurer eit par småaurar på slukstanga og sovnar inn til lyden av hardtarbeidande hakkespettar i årets raudaste solnedgang.

Ny innsjø

Men neste dag syner det seg at jamvel den merkte stien ikkje er til å lita på. For medan eg traskar i eigne tankar mot brua ved Litlbuddhåen, endar han brått. Det vil seia: Han held fram, men under vatn. Kartet over dette området er pepra av små og store blå flekker – éin tidel av Femundsmarkas areal er trass alt vatn – men akkurat denne innsjøen er ikkje oppteikna. Dei mange gulna furene som står utover så langt augo rekk, og det er elles ikkje særleg langt, vitnar om at vatnet er nytt, kan hende ikkje eldre enn nokre månader. Kva er hendt? Det er noko uhyggjeleg ved scena, som henta frå Piknik med døden, den klassiske friluftsthrilleren med Jon Voight og Burt Reynolds frå 1970-åra, der ei kanoferd endar i ein stigande innsjø med døyande tre. I filmen var vasskraftutbygging grunnen, men her i nasjonalparken kan ikkje det vera årsaka.

Tannmakt

Eg er ikkje så nyfiken at eg går heilt rundt vatnet for å finna løysinga på gåta. Men nokre hundre meter unna finn eg eit indisium som peikar mot at det som demmer opp, truleg er laga med tannmakt snarare enn handmakt: Fleire bjørker er gnagne av på bakkenivå, slik at berre kjeglestumpar står att av stammene. Grunna det kostbare pelsverket var beveren lenge borte frå Femundsmarka – på det minste var det faktisk berre snaue hundre individ att i heile Noreg. Men sidan 1970-åra har han på ny teke opp virket som driftig vassdragsingeniør her i nasjonalparken.

Nakne tyskarar

Ved Litlbuddhåbrua går Røa framleis stri, sjølv no, etter veker med finvêr. På grunn av hardt fiskepress er elvefiske forbode i Femundsmarka mellom 15. september og 31. oktober. For i denne perioden kjem storauren opp frå innsjødjupna for å gyta på den grusete elvebotnen, nett som laksen vandrar opp frå fjordane. Men no er det framleis lov å fiska; dei tre oslofolka med fancy flugefiskeutstyr som lener seg over gelenderet på hengebrua, klagar over dårlege forhold. For i fleire dagar har dei lege ved Styggsjøan (765 moh.), der berre nokre smååbor og ei lusen gjedde gjekk på kroken. Etter å ha blitt plaga av oppsøkjande nakenbading frå tre unge tyskarar som slo opp teltet sitt kloss i deira, er dei no på veg ned Røa til Røsanden, der skipet «Fæmund II» skal ta dei attende til parkeringsplassen i nordenden av Femunden.

Svensk ekskluderingspolitikk

Litlbuddhåbrua markerer fylkesgrensa, medan Revabrua ved innløpet til den veldige innsjøen Rogen markerer riksgrensa. Her er det meir folksamt, for sjølv om det er nasjonalpark på svensk side òg, fører dei ein annan parkpolitikk enn hjå oss: Svenska Turistföreningen har lagt 20 centimeter breie furefjøler tvers over alle myrer – dei svenske stiane fylgjer altså myrane, medan stiane i Noreg er upreparerte og fylgjer dei turre høgdedraga i sikksakk for nettopp å unngå myrene.

Svenskane har òg laga til enkelte store leirplassar med solide gapahukar, bålplassar og bosspann. Tanken bak alt dette er å kanalisera turiststraumen for slik å skåna naturen. Men sidan eg tykkjer denne plankekjøringa blir for keisam, tek eg på svensk side av mot nord, mot det golde Skedbrofjället (1148 moh.). Dei siste menneska eg møter på turen, er to tyskarar; slike er lette å artsbestemma, for dei ber som regel turklede av merket Jack Wolfskin frå topp til tå.

Ut or skogen

Attende i Noreg, ved yttergrensa for nasjonalparken i områda nord for Midtre Muggsjøen (845 moh.), finn eg meg for fyrste gong skikkeleg til rette på turen. Femundsmarka er vakker på sin måte. Eg har opplevd henne på sitt mest typiske: både dei aude, steinete områda der landet knapt ser ut til å ha endra seg sidan den 3000 meter tjukke innlandsisen trekte seg attende etter siste istid, og dei djupe, trolske fureskogane som er sjølve grunnhåtten til den austnorske naturen.

Men eg innser at eg ikkje er noko skogsmenneske. For det kjennest frigjerande å atter stiga ut or skogen og tre inn i eit ope og grenselaust bølgjande fjellandskap, eit landskap fritt for gjedde og annan ufisk, der bakken er trekt med eviggrøn krekling og berre einskilde lutra fjellbjørker bryt monotonien. Her, der eg kan liggja utanfor teltet om morgonen og sjå milevis mot horisonten, føler eg meg heime.