Det ser eintydig ut, iallfall på overflata, forholdet mellom Tyskland og Israel. Framfor Brandenburger Tor, som var opplyst i fargane til det israelske flagget, erklærte den tyske presidenten Frank-Walter Steinmeier at Tyskland er på Israels side, og at han skjemst over det auka talet på antisemittiske hendingar i Tyskland etter 7. oktober i år.

Det moderne Tysklands fremste filosof Jürgen Habermas ser på Israels angrep på Hamas som eit «prinsipielt rettferdiggjort motangrep».

Snublesteinar

Den 9. november i år publiserte kanslar Olaf Scholz eit bilete der han sit krumbøygd og pussar ein av kunstnaren Günter Demnings snublesteinar. Snublesteinane har same storleik som brustein og er minnesmerke over jødar som vart deporterte og myrda av tyske nazistar – slike minnesmerke finst også her i landet.

Biletet, av ein kanslar som går ned på kne, er visuelt sterkt i seg sjølv. Og det har ein klar referanse til det mest ikoniske biletet frå tysk politisk etterkrigshistorie: det av Willy Brandt som knelar framfor minnesmerket over Warszawa-gettoen i desember 1971. Det er drapet på seks millionar menneske som skaper det spesielle bandet mellom Tyskland og Israel.

Stadige kontroversar

Den tyske regjeringas politikk ligg fast. Samstundes har den krasse tyske debatten om Israel og antisemittisme vekt enorm internasjonal merksemd denne hausten. Den palestinske forfattaren Adania Shibli fekk ikkje kome til Bokmessa i Frankfurt for å ta imot ein litterærpris. Greta Thunberg har gått frå å vere det grøne Tysklands fremste heltinne til å bli ein kontroversiell figur på grunn av sitt engasjement for Gaza.

Så kom den nye debatten rundt Documenta, den største og viktigaste messa for moderne kunst i Europa. Også denne kontroversen enda med at nokon måtte gå, i haust var det den indiske poeten og kuratoren Ranjit Hoskote, som var skulda for antisemittisme.

Denne veka fortalde avisa Klassekampen om israelaren Udi Raz som mista jobben som guide ved det jødiske museet i Berlin etter å ha omtalt den israelske framferda på Vestbreidda som apartheid. Denne hausten har fleire tyske byar tidvis hatt forbod mot propalestinske demonstrasjonar.

Den nye konflikten

Spørsmålet om Israel og antisemittisme kvervlar opp gamle og nye konfliktar i det tyske samfunnet. Grunnen til at det er så uforsonleg, har å gjere med at mykje står på spel. Den nye konflikten som blir kvervla opp, handlar om integrering av innbyggjarar med migrasjonsbakgrunn frå Midtausten, Nord-Afrika og Tyrkia. Dette er ei stor gruppe menneske, 5,7 millionar i talet og 7 prosent av innbyggjarane i Tyskland.

Konflikten tok til 7. oktober, etter rapportar om at Hamas-åtaket vart feira med baklava og andre arabiske søtsaker i Berlin-gata Sonnenallee. Det fekk politikarar frå alle parti til å rope varsku om mangel på integrering. Politikarar frå kristenkonservative CDU har kravd at det å ta avstand frå antisemittisme i framtida må gjerast til føresetnad for å få tysk statsborgarskap.

Tyskland er ikkje blant dei landa i Europa som har dei største konfliktane knytte til integrering. Men det er eit innvandringsland i stadig endring. Spørsmålet om Israel og antisemittisme kan fort bli ein uforsonleg kulturkonflikt mellom den tyske hovudstraumspolitikken og ein stor minoritet som oppfattar den tyske haldninga som uttrykk for europeisk arroganse og manglande respekt for liv og helse for menneske med kulturbakgrunn frå tidlegare koloniar.

Den gamle konflikten

Den gamle konfliktlinja er særtysk, gamal og, om mogleg, meir bitter som den første. Jürgen Habermas er mannen som meir enn nokon andre har forma måten det offisielle Tyskland snakkar om holocaust på. Under historikarstriden på 1980-talet insisterte han på at folkemordet på dei europeiske jødane var ei singulær historisk hending.

Omfanget og systematikken i holocaust gjer det etter dette synet umogleg å framstille andre historiske hendingar som moralsk jamførbare med holocaust. Det blir forstått som moralsk relativering. Og akkurat slike jamføringar har blitt gjorde i stort monn i tallause propalestinske demonstrasjonar denne hausten.

I erklæringa om Gaza-krigen åtvarar Habermas mot å la «målestokken for bedømming skli ut». Habermas-synet er skapt og forma innanfor ei tysk ålmente. Målet var å påverke ei ålmente der dette synet på holocaust ikkje rådde grunnen.

Kven var forbrytarane?

Sidan 1990-talet har Habermas’ syn vore førande for tysk offisiell politikk. Men i dag er det utfordra på ein ny måte av ytre høgre-partiet Alternativ for Tyskland (AfD). Partiet har ein forbundsdagsfraksjon på 78 representantar og har hatt rundt 20 prosent på nasjonale målingar heile dette året.

AfDs syn på spørsmålet blir oppsummert i ein TikTok-video frå han som er partiets førstekandidat ved Europavalet til neste år: «Forfedrane våre var ikkje forbrytarar!».

Når Olaf Scholz pussar snublesteinar, og presidenten forsikrar om at Tyskland er på Israels side, er det del av ein folkepedagogisk tysk-tysk diskusjon. Det handlar om frykt for ny antisemittisme blant personar med migrasjonsbakgrunn, men aller mest om frykt for den gamle tyske antisemittismen.

Skjerpa trugsmål

Ei gruppe som ikkje kjem gunstig ut av denne situasjonen, er dei tyske jødane. Dei er ein svært liten minoritet. Jødiske trussamfunn har ikkje meir enn 100.000 medlemer i Tyskland. Det er fleire personar med jødisk kulturbakgrunn, kanskje så mange som 250.000. I dag lever alle i ein situasjon der dei stadig må tenkje på eigen tryggleik på grunn av personar som anten held dei ansvarlege for Netanyahus politikk, for all urett staten Israel har stått for sidan opprettinga i 1948, for USAs støtte til staten Israel eller for ting dei meiner George Soros eller finanskapitalen står bak. Desse to siste dukkar svært ofte opp i retorikken til landets ytre høgre-politikarar.

Astrid Sverresdotter Djupvik er redaktør av Syn og Segn og fast skribent i Dag og Tid