Aust-Europa
Vil sikre Belarus ein plass ved bordet
VILNIUS: Krigen i Ukraina har gjort Belarus stadig meir avhengig av Russland. Men det blir ikkje fred i Aust-Europa utan maktskifte i Minsk, meiner den tidlegare presidentkandidaten Svjatlana Tsikhanowskaja.
Mange analytikarar reknar med at Svjatlana Tsikhanowskaja vann valet mot president Aljaksandar Lukasjenka i 2020. Sjølv blei ho tvinga i eksil, der ho held fram med å kjempe for eit demokratisk Belarus.
Foto: Irmantas Gelunas
Frå Vilnius til den belarusiske grensa er det berre 35 kilometer. Men for dei kring 62.000 belarusarane som bur i Litauen, er avstanden likevel uoverkommeleg. På den andre sida av grensa styrer Aljaksandar Lukasjenka Belarus med hard hand. Det har han gjort sidan 1994. Ingen har sete lenger ved makta i Europa enn han. Fleire hundre tusen belarusarar har drege i eksil dei siste åra, i takt med at Lukasjenka-regimet har blitt stadig meir autoritært.
Svjatlana Tsikhanowskaja held fram arbeidet for eit anna Belarus frå Vilnius. Demokratirørsla rundt ho bygger opp alternative institusjonar, og Tsikhanowskaja sjølv møter statsleiarar og politikarar frå heile verda for å samle støtte. Eit par dagar før intervjuet i Vilnius møtte ho Ursula von der Leyen i Aachen, same månaden snakka ho òg med både Macron, Meloni og Nato-generalsekretær Mark Rutte under eit toppmøte i Albania. For europeiske land er den belarusiske demokratirørsla ein viktig partnar, og EU er på si side den viktigaste støttespelaren deira.
Ingen har sete med makta lenger i Europa enn Aljaksandar Lukasjenka. Gjennom heile mi levetid har han styrt Belarus, sidan 1994. «Europas siste diktator», blir han ofte kalla i internasjonale medium, sjølv om han no har fått selskap av Putin i Moskva.
Men autoritære maktsystem er aldri så stabile som dei kan verke på yta. Heilt uventa kan undertrykt frustrasjon eksplodere i masseprotestar, og sjølv strukturar som hittil verka forsteina, kan byrje å vakle. Nett dette hende rett før Belarus skulle ha presidentval i 2020. Det året hadde hadde presidenten rydda seriøse utfordrarar av banen på førehand, slik han plar gjere. Men denne gongen gjekk ikkje ting som planlagt.
Tvinga i eksil
Då Lukasjenka-regimet fengsla den opposisjonelle YouTube-bloggaren Siarhjej Tsikhanowski, som ville stille som presidentkandidat, samla demokratirørsla seg i staden bak kona hans, Svjatlana Tsikhanowskaja. Valresultatet var omstritt, og sjølv om Lukasjenka hevdar at han vann med 80 prosent, er det fleire uavhengige forskarar som meiner Tsikhanowskaja eigentleg fekk fleirtalet av røystene. Sjølv blei ho tvinga i eksil i Vilnius nokre dagar etter valet, medan styresmaktene slo brutalt ned på masseprotestar og streikar. Frå Litauen held Tsikhanowskaja fram kampen for eit demokratisk Belarus.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
