Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Rundt i Noreg veks motstanden mot planlagde vindkraftverk. Silje Ask Lundberg er leiar i Naturvernforbundet, som har engasjert seg mot mange av vindprosjekta.

– Kva er problemet med den store vindkraftutbygginga som er undervegs?

– Det er at omsynet til naturen blir sett til side i særs mange vindkraftsaker. Store kraftverk skal byggast på kostnad av verdifull og sårbar natur. Dette er store inngrep. Det er ikkje berre snakk om turbinane, men òg milevis med vegar og kraftliner.

– Marius Holm i miljøstiftinga Zero sa til Dag og Tid sist veke at klimaendringane er eit større trugsmål mot norsk natur enn vindkraftutbygginga er. Stemmer ikkje det?

– I dag er det arealendringar som er det største trugsmålet. På sikt er det klimaendringane. Men vi må både avverje klimaendringane og stogge tapet av biologisk mangfald. Vi må ikkje setje dei måla opp mot kvarandre.

– Klimaendring og havforsuring kjem til å endre levekåra for nesten alt i naturen. I den målestokken verkar ikkje vindkraftverk så ille?

– Dette er ikkje noko anten–eller. Vi må løyse klimaproblemet på ein måte som tek omsyn til norsk natur. Og dei stadene der ein no planlegg store vindkraftanlegg, er verkeleg urørt natur. Vi bør heller plassere vindturbinar ved industriområde og andre stader der naturen alt er forringa. Det viktigaste norske klimatiltaket er ei rask utfasing av olje- og gassproduksjonen.

– Treng vi ikkje alle gode tiltak på ein gong: meir energisparing, mindre fossilbruk og meir rein energi?

– Jau, men i Noreg har det vore liten vilje til å satse på energieffektivisering. Norske styresmakter har til og med drive lobbyverksemd mot energieffektivisering i EU av omsyn til norsk gasseksport. Det er meir stas for politikarane å klippe snorer på nye anlegg enn å jobbe for energisparing. Vi treng fornybar energi, men den må byggjast ut med minst mogleg inngrep.

– Verda klarer ikkje å avgrense oppvarminga verken til halvannan eller til to gradar utan at det blir satsa stort på ny, utsleppsfri energiproduksjon?

– Nei, men vi bør ikkje tenkje at det er éin stor ting som skal erstatte fossil energi. Vi må satse på mange felt. Havvind er eitt alternativ. I Noreg har det òg vore gjort forsøk med tidevatn, men det har ikkje kome vidare.

– Vindkraft er velprøvd teknologi, som gjev viktige bidrag til kraftforsyninga i Europa. Da er det ikkje så rart om det blir satsa på vind også her. Vi har dårleg tid?

– Vindkraft er viktig mange stader i Europa. Men når ein byggjer ut i område som alt er industrialiserte, blir ikkje inngrepa så store. I Noreg er det dessverre veldig få prosjekt som er knytte til eksisterande industri.

– Noreg har dei beste forholda for landbasert vindkraft i Europa. Bør vi ikkje bruke det fortrinnet til å produsere meir rein straum?

– Ikkje slik det blir lagt opp til no, ved å ofre altfor mykje verdifull natur. Vi må både løyse klimakrisa og ta vare på det biologiske mangfaldet.

– Kor stor er naturøydelegginga der det har vore store vindkraftanlegg lenge, som på Smøla?

–?Vi veit at vindturbinane har teke mykje ørn. Og eg går ut frå at vegane på Smøla er lagde over myr. Ut over det er eg litt usikker på kor store konsekvensane har vore. Det finst dessverre få analysar som viser den totale påverknaden som vindkraftverka har på fuglelivet.

– Det har døydd mange ørnar i turbinvengene på Smøla. Likevel har Smøla framleis truleg verdas tettaste havørnbestand.

– Men eg vil tru at ørnane på Smøla brukar store område også andre stader på Møre og i Trøndelag. Og i mange av dei områda er det no planar om å byggje ut vindkraft.

– Naturvernforbundet var meir positive til vindkraft i 1990-åra. Kva endra seg?

– Det heng saman med det store omfanget av vindkraftplanane no. Og vi ser at konsesjonsrundane tek svært lite omsyn til naturverdiar. Sjølv i saker der NVE gjev avslag, blir ikkje omsynet til naturen brukt som grunngjeving, sjølv om skadeverknadene ville vore svært store.

– I prinsipprogrammet står det at Naturvernforbundet vil ha meir fornybar energi, inkludert vindkraft. Er det nokon planlagde vindkraftprosjekt i Noreg i dag som de er positive til?

– I programmet vårt står det òg at vindkraftutbygging skal ta omsyn til naturmangfald, landskap og tradisjonelle næringar som reindrift, og det er eit stort atterhald. Vi er ikkje prinsipielt mot vindkraft. Men det er ikkje rolla vår å seie: «Her kan de køyre på.» Vi vurderer ingen prosjekt sentralt i forbundet. Det er lokallaga og fylkeslaga våre som vurderer planlagde kraftverk og sender inn klager om konsekvensane blir for store.

– Blant vindkraftmotstandarane er det mellom anna klimaskeptikarar, og det er òg mange som meiner Noreg bør kappe utanlandskablane og behalde vasskrafta sjølv. Det er ein brokete allianse?

– Uroa vår over vindkraftutbygginga handlar ikkje om å nekte for klimaendringane. Når det gjeld kraftkablar, er synet vårt at kraftoverføring mellom land er bra om det gjev god utnytting av kraftressursar og bidreg til å fortrengje fossil energi. Men det beste er å utnytte krafta nær produksjonsstaden.