Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Jon Rogstad er forskar ved Nova på OsloMet og har forska mykje på fråfall i skulen. Saman med Kaja Reegård var han redaktør for boka De frafalne. Om frafall i videregående opplæring frå 2016.

– Vi har hatt mange regjeringar og mange utdanningsreformer sidan 1994, men det mest slåande med fråfallet er at det har vore såpass stabilt. Trass i iherdig innsats og store midlar har ikkje fråfallet gått så mykje ned. Kanskje kan ikkje dette løysast med pengar, seier Rogstad.

– Eitt spørsmål er om vi er for utolmodige. I Noreg måler vi fråfallet fem eller seks år etter at elevane byrja på vidaregåande. Hadde vi målt etter ti år, hadde vi fått eit anna resultat. Så kan vi spørje oss kor stort problemet eigentleg er. Det er fleire gutar enn jenter som droppar ut av vidaregåande skule, samstundes klarer dei seg betre enn jentene. Og mange av desse gutane seier sjølve at dei hadde det verst før dei droppa ut – dei fekk det betre etterpå.

Ny arbeidsmarknad

– Når det faktisk er fleire enn før som fullfører, kvifor blir situasjonen ofte framstilt som så dramatisk?

– Ein grunn er vel at vi så ofte får høyre at vi lever i eit kompetansesamfunn der formell utdanning blir sett på som svært viktig. Ein annan grunn er at så mange av arbeidsplassane for dei med låg utdanning nesten har forsvunne. Dei som skal ut i arbeidsmarknaden no, treng utdanning.

– Samtidig er det stor import av arbeidskraft, og storparten av arbeidsinnvandrarane har ikkje høgare utdanning?

– Ja. Mange som kjem, er faglærte, men det er òg mange ufaglærte. Mange av dei som kjem frå andre land, utfører jobbar som få nordmenn vil ha. Her slitst vi openbert mellom ulike ideal. Vi kunne ha opna arbeidsmarknaden meir for jobbar som lågare betalte. Men da får vi større skilnader, og det vil vi ikkje.

Lokal læring

Heller enn store reformer vil Jon Rogstad framheve lokale tiltak der elevane får lære i situasjonar som liknar vanleg arbeidsliv.

– Her er det mogleg å gje ungdom noko skulen slit med å gje dei, ein setting der dei kan kjenne meistring og tilhøyrsle. Skulen er svært individualisert, og mange kjenner seg utanfor. I arbeidslivet er det ein annan logikk. «Om du ikkje kjem, får ikkje eg gjort jobben min», seier Rogstad.

– Men same korleis ein gjer det, er det grenser for kor mange ein kan få gjennom eit utdanningssystem. Vi vil alltid ha ei gruppe med store helseproblem eller familieproblem av ulike slag, det kan ein ikkje reformere seg bort frå. Dette vil vere ein viss prosent av dei unge. Og helse er ikkje rettferdig fordelt.